Anguage and literature

Nayman etnooykonimi.
Jizzax viloyatining Zomin, 
Yangiobod, Forish tumanlari toponimiyasida ham 
o‘z aksini topgan qadimiy qabilalardan biri bo‘lgan. 
Naymanlarning kelib chiqishi juda munozarali. Bir guruh 
rus olimlari (V.V.Bartold, B.Y.Vladimirsov) naymanlar 
etnogenezini mo‘g‘ullar bilan bog‘laydilar. Ular nayman 
so‘zining ma’nosini o‘z fikrlariga dalil sifatida ko‘rsata
-
dilar, ya’ni “naim” – mo‘g‘ulcha “sakkiz”. Ikkinchi guruh 
esa (N.A.Aristov, S.A.Amanjolov) naymanlarni turk deb 
hisoblaydilar.
So‘nggi yillarda yig‘ilgan ma’lumotlar asosida nay-
manlar aslida sakkizo‘g‘uz nomli turkiy qabila vakili 
bo‘lib, mo‘g‘ullar o‘z tiliga moslab nayman deb atagan-
liklari tasdiqlangan. Shu sababli Nayman qishlog‘i nomi 
nayman urug‘i nomi bilan bevosita bog‘liq.
Yuz qabilasi 
marqa­bolasi,­xitoy­yuzi,­qarapchi
kabi 
urug‘larga bo‘lingan. Xitoy yuzi urug‘ining nomi talaf-
fuzda 
“xitayuz”
bo‘lib qolgan. Xitayuz – xitoyuzi urug‘i 
vakillari yashaydigan qishloq hisoblanadi.
13
Chayonli
etnooykonimi.
Etnonimning etimologiya
-
si haqida gap ketganda, turkiy xalqlarning o‘tmishida 
har bir urug‘, qabilaning o‘ziga xos muqaddas jonivori 
(totemi) bo‘lganligini inobatga olgan holda mazkur 
urug‘ vakillarining muqaddas jonivori chayon bo‘lgan. 
Shu jonivor va uning tug‘dagi tasviri asosida urug‘ nomi 
kelib chiqqan. Aholisining etnik tarkibiga ko‘ra qishloq 
nomlangan. Etnonimning ilk shakli chayanli bo‘lsa ke-
rak, chunki xalq orasidan yozib olingan 92 bovli o‘zbek 
eliga tegishli bo‘lgan qabila va urug‘lar orasida chayanli 
ham qayd qilingan.
14
Etnograf olim, akademik K.Shoniyozov qang‘li qa
-
bilasining kelib chiqishi, tarqalishi va uning urug‘larga 
bo‘linishi masalasida yirik tadqiqot ishlarini olib bor-
gan. Qang‘lilarning Markaziy Osiyo hududiga kelishi 
X–XI asrlarda yuz bergan. Mo‘g‘uliston va Sharqiy 
Turkistondan O‘zbekiston hududiga kelib turli viloyat 
va tumanlarning aholisiga aylangan. Jizzax viloyatida
-
gi qang‘liliklar 4 ta urug‘ga bo‘lingan: 
taroqli, bolg‘ali, 
irg‘oqli
va 
joytamg‘ali
. Shu tarzda qishloq ushbu qabila 
nomi bilan atalgan.