Andijon qishloq xo’jalik instituti

Polisaharidlar  

 

Polisaxaridlar nomlanganda tarixiy nomlar bilan nomlanadi.  

Olinishi 

 

Asosan ular tabiiy manbalardan olinadi, chunki tabiatda polisaxaridlar keng tarqalgan. 

Xossalari 

Xossalarini selyuloza misolida tushuntiriladi 

1.Shakarsimon  oligosaxarid. O’simlik va xayvonot  olamida o’z xossalariga o’xshash moddalar 

— oligosaxaridlar xam ko’p tarqalgan. 

Molekulasi  oltitagacha  monosaxarid  qoldigidan  tashkil  topgan  uglevodlar  olisaxaridlar 

jumlasiga  kiradi.  Gidrolizlanganda  xosil  bo’lgan  monosaxaridlar  molekulasining  soniga  qarab 

olisaxaridlar  di;  -  tri;  -  penta;  tetra  –  va  boshqa  geksaxaridlarga  bo’linadi.  Bulardan  eng  oddiy 

xamda axamiyatlisi disaxaridlardir. 

Disaxaridlar  suvda  yaxshi  eriydi,  shirin  ta’mga  ega.  Ularning  ko’pchiligi  yaxshi 

kristallanadi  va  aniq  molekulyar  massaga  ega.  Tabiatda  keng  tarqalgan  saxaroza  (qamish  yoki 

lavlagi  shakari),  maltoza  (  solod  shakari),  tsellobiza  va  laktoza  (  sut  shakari)  lar  disaxaridlarga 

misol  bo’la  oladi.  Bu  disaxaridlarni  xammasi  C

12

H

22

O

11

  umumiy  fo’rmula  bilan  ifodalanadi. 

Disaxaridlar  gidrolizlanganda  bir  xil  yoki  ikki  xil  monosaxarid  molekulasi  xosil  bo’lishi 

mumkin.  Masalan:  saxaroza  gidrolizlanganda  D-  glyukoza,  D  –  fruktoza,  maltoza 

gidrolizlanganda esa ikki molekula D – glyukoza xosil bo’ladi. 

Agar  disaxaridlar  molekulasini xosil  bo’lishida  bitta  molekula  monyusaxaridning  yarim 

atsetel  gidroksili  ikkinchi    monosaxarid  molekulasining

 

spirt  gidorksili  qatnashsa,  bunday 

saxaridlar  qaytaruvchi  (yoki  glyukozid  –  glyukoza)  disaxaridlar  deyiladi.  Ularning  feling 

suyuqligini oson qaytaradilar. Maltoza, laktoza va sellyuloza shu gruppa

 

disaxaridlarga kiradi. 

  

 

 

 

 

 

 

 

Masalan maltozani ko’raylik: