Andijon qishloq xo’jalik instituti

 

Kimyoviy xossalari 

 

To’yingan  uglevodorodlar  kimyoviy  inert  moddalar  bo’lib,  oddiy  sharoitda 

oksidlanmaydi  va  reaksiyaga  kirishmaydi.  Ammo  katalizatorlar  ishtirokida,  temperatura, 

yoruglik va ultrabinafsha nurlar ta`sirida alkanlar gomolotik o’rin olish reaksiyalariga kirishadi. 

  

 

Galogenlash.

 Metan bilan xlor yoruglik ta`sirida reaksiyaga kirishib metandagi vodorod 

atomlari asta-sekin xlor atomlari bilan o’rin almashadi. 

CH

4

 + CI

2 

             CH

3

CI  + HCI  va x.k. 

                                                          metil xlorid 

 

Nitrolash 

  To’yingan  uglevodorodlarning  bitta  vodorod  atomi  o’rniga  nitrogruppa  NO

2 

almashinishiga  nitrolash  deyiladi.  M.I.  Konovalov  suyultirilgan  nitrat  kislotani  uglevodorodlar 

bilan yuqori bosim ostida qizdirib (140C) nitrobrikmalar xosil qiladi. 

                          

          

R-H+HNO

3        

140

             

R-NO

2

 + N

2

O 

 Alkanlar  sulfid  angidrid  va  xlor  bilan  ultrabinafsha  nur  ta`sirida  reaksiyaga  kirishib 

alkansulfoxloridlar  xosil  qiladilar.  Bunga  ishqor  ta`sir  ettirilsa  ularning  natriyli  tuzlari  - 

sulfanatlar xosil bo’ladi.