Andijon qishloq xo’jalik instituti

 

Izomeriya 

 Moddalarning umumiy formulasi bir xil tuzilishi formulasi va fizik-kimiyoviy xossalari 

xar  xil  bo’lgan  moddalar  izomerlar  deyiladi.To’yingan  uglevodorodlarda  bu  tip  izomeriya 

butandan boshlanadi. 

                     

CH

3

 –CH

2

 –CH

2

 –CH

3

                                 

CH

3

 -   CH –CH

3

 

 

 

 

 

 

 

 

 

            CH

3

 

                                   n-butan             

                                      izo-butan 

Organik  birikmalarning  ko’plab  kashf  etilishi  natijasida  ko’pchilik  organik  moddlarga 

trivial  (tasodifiy)  nomlar  berilgan.  Masalan,  to’yingan  uglevodorodlarni  birinchi  to’rt  vakiliga 

metan, etan, propan va butan deb tasodifiy nom berilgan.     

 Pentandan  boshlab  alkanlarning  nomiga  molekula  tarkibidagi  uglerod  atomi  sonining 

grekcha nomiga "an" qo’shimchasini qo’shib xosil qilinadi. 

           Masalan, pentan - C

5

H

12

, geksan - C

6

H

14

, geptan - C

7

H

16

 

To’yingan  uglevodorodlarni  sistematik  nomenklatura  (XUN)    bo’yicha  nomlash  uchun 

avvalo  asosiy zanjir. (uglerod zanjiri) nomerlanadi.  Nomerlash radikal joylashgan  yoki  u  yaqin 

turgan tomondan boshlanadi. 

 

                                                 

1         2     3         4        5 

CH

3

 – CH-CH

2

 – CH

2 

–CH

3 

                                                                   CH

3