Andijon mashinasozlik instituti “sanoat ishlab chiqarishni tashkil etish” kafedrasi

Jami 20
Korxona bahoni ishlab chiqarish tannarxiga 50 % ustama qo’shib aniqlaydi:

Mahsulot birligiga, sh.b.

Ishlab chiqarish xarajatlari 20
Ustama 50% 10
Baho 30


3.O’zgaruvchan xarajatlar plyus ustama
Bu usulda esa aksincha, marjinal foydaga asoslanib hisobg’kitob qilinadi va xarajatldar nisbatan aniqroq, ya’ni o’zgaruvchan va doimiylarga bo’lib beriladi. Bunda xarajatlarning, foyda va mahsulot hajmining o’zgarishini kuzatish oson bo’ladi va, natijada, turli xil hajmdagi ishlab chiqarish uchun baholarni shakllantirish ham osonroq bo’ladi..
Bu usulda quyidagi formulalardan foydalaniladi:
Ustama foizi  (Kutilayotgan foyda summasi q Sotish, umumiy, ma’muriy xarajatlar) ⁄ Jami o’zgaruvchan xarajatlar
Baho  Bir birlikka jami o’zgaruvchan xarajatlar q (Ustama foizi x Bir birlikka o’zgaruvchan xarajatlar )
Bahoni aniqlash uchun mahsulotning ishlab chiqarish tannarxidan foydalaniladi:
Mahsulot birligiga, sh.b.
Asosiy materiallar 6
Asosiy mehnat 4
O’zgaruvchan ishlab chiqarish ustama xarajatlari 3
O’zgaruvchan ma’muriy va sotish xarajatlari 2
Jami 15
Korxona bahoni o’zgaruvchan xarajatlarga 100 % ustama qo’shib aniqlaydi:

Mahsulot birligiga, sh.b.

O’zgaruvchan xarajatlar 15
Ustama 100% 15
Baho 30


4. Ustama foizini hisoblash
Investitsiyalar rentabelligi (ROI) kompaniyalar tomonidan ko’pincha ustama foizini hisoblash uchun baza qilib olinadi.
Ustama foizi  Rejalashtirilayotgan foyda q Ma’muriy va sotish xarajatlari Ishlab chiqarish hajmi x Birl.ishl.chiqarish tannarxi
Misol.
Kompaniya uskunalarga investitsiyalar imkoniyati va aylanma mablag’larni 2 millionga to’ldirishni ko’rib chiqmoqda. Yillik 50 ming dona mahsulot sotish kutilmoqda. Mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi – 30 sh.b. Ma’muriy va sotish xarajatlari – 700000 sh.b. Kompaniya ROIni 25 % rejalashtirgan.
Ustama foizi  (25% x 2000000 sh.b.) q 700000 sh.b.  80 %
50000 birlik x 30 sh.b.

Mahsulot birligiga, sh.b.

Ishlab chiqarish xarajatlari 30
Ustama 80 % 24
Baho 54