Andijon mashinasozlik instituti huzuridagi

frontal izometrik va gorizontal izometrik proyeksiyalar kiradi.
Quyidagi ko‘p hollarda uchraydigan to‘g‘ri burchakli va qiyshiq burchakli
aksonometrik proyeksiyalar keltirilgan.

34

To‘g‘ri burchakli aksonometrik proyeksiyalar

Bunday aksonometrik proyeksiyalarda predmetlar asliga nisbati birmuncha o‘zgarib-qisqarib proyeksiyalanadi. Koordinata o‘qlarida olingan bir birlik kesmani uning aksonometrik proyeksiyasi uzunligiga nisbati o‘zgarish koeffitsienti deb ataladi. Agar bir birlik kesmaning o‘lchami 100 mm va o‘zgarish koeffitsienti 0,82 bo‘lsa, ya’ni aksonometrik o‘qlar aksonometrik tekislikka bir xil burchak ostida joylashgan bo‘lsa, u holda aksonometrik proyeksiya, izometrik proyeksiya deb ataladi va o‘zgarish koeffitsienti quyidagi qiymatga teng bo‘ladi: е_х= е_y= e_z=0,82 Dimetrik proyeksiyalarda: е_х= е_z= 0,94 va е_у= 1/2 l_x= 0,47.

100 х 0,94 mm : 100 х 0,94 = 94 mm va 100 х 0,47 = 47 mm, frontal dimetrik proyeksiya uchun esa е_х= е_z= 1 va е_у= 0,5 bo‘ladi (3.2-chizma).

3.2-chizma.

Izometrik proyeksiyada o‘qlar aksonometrik tekisligiga nisbatan bir xil og‘malikda joylashgan bo‘ladi. Shuning uchun o‘qlar bo‘yicha o‘zgarish koeffitsientlari o‘lchamlarining kichiklashishi bir xil bo‘lib, 0,82 ga tengdir. Aksonometrik O₁X₁, O₁Y₁, O₁Z₁ o‘qlar orasidagi burchak 120⁰ ga teng. O₁Z₁ o’q vertikal joylashgan; O₁X₁, O₁Y₁ o‘qlar esa, gorizontal chiziqqa nisbatan 30⁰ burchak ostida og‘ma joylashgan (3.2-chizma, a).
Davlat standarti O‘zDS 2.317-69da aksonometrik proyeksiyalarni qurishni soddalashtirish maqsadida, to‘g‘ri burchakli izometrik proyeksiyalarda hamma

35

o‘qlar bo‘yiga o‘lchamlarni qisqartirishlarsiz, ya’ni haqiqiy kattalikda tasvirlashni tavsiya etadi.

Dimetrik proyeksiyalarda O₁Z₁ ва O₁X₁ aksonometrik o‘qlar orasidagi burchak 97⁰10' ga teng. O₁X₁ ва O₁Y₁, shuningdek, O₁X₁ ва O₁Y₁ aksonometrik o‘qlar orasidagi burchak bir xil bo‘lib, ular 131⁰25' ga tengdir.
O₁Z₁ aksonometrik o‘qining holati vertikal joylashgan bo‘lib, O₁X₁ o‘q gorizontal chiziqqa nisbatan 7⁰10' burchak ostida va O₁Y₁ o‘q esa, 41⁰25' burchak ostida og‘ma joylashgan (3.2-chizma, b).
Aksonometrik o‘qlarning bu holati uchun o‘zgarish koeffitsientlari O₁Z₁ va O₁X₁ o‘qlar bo‘yicha 0,94 ga teng va O₁Y₁ o‘q bo‘yicha 0,47 ga teng.