Andijon mashinasozlik instituti «elektrotexnika» fakulteti

2.3 .Zanjirdagi elektr tokniing ishi va quvvati.
Energetik sharoitlar xarakteristikasi uchun ish qanchalik tez bajarilganligi muhim ahamiyatga ega. Vaqt birligi ichida bajarilgan ishga quvvat deyiladi: P=A/t. Agar zaryad larning harakati o`zgarmas tok hosil qilgan bo`lsa, u holda: Q=It,bunda t–zaryadni ko`chishi uchun ketgan vaqt. Binobarin,t vaqt ichida bajarilgan ish A=UIt. O`zgarmas tok va kuchlanish elektr zanjiridagi quvvat P=A/t=UI. Shu ifodani U=Ir yoki I=Ug, Om qonuniga asosan o`zgartirsak, o`zgarmas tok quvvatining uch ifodasini hosil qilamiz: Р=UI=I²r=Ug. Elektr tokining ishi, elektr maydonida zaryadlangan zarralarni potentsiali kichikroq nuqtada potentsiali kattaroq nuqtaga ko`chishida bajarilgan ish yoki shu ishni bajarish uchun sarflangan energiya tushuniladi. A=I<sup>2</sup>∙R∙t =U∙I∙t bu yerda: A-bajarilgan ish, I-tok kuchi, R-qarshilik, t-vaqt, U-kuchlanish miqdori. Vaqt birligi davomida bajarilgan ishga esa elektr tokini quvvati deb ataladi: P=A/t=U·I Hozirgi zamon еlektrotexnika sida tok manbaaalari sifatida elektr generatorlaridan, yarim o`tkazgichli to`g’rilagichlardan hamda akkumulyatorlar batareyalaridan foydalanadi. Ularning iste’molchilari turli elektromatorlar, isitish asboblari, turli lampalar, boshqarish sxemalari va elektrolit vannalar kiradi. Manbaa hamda iste’molchilarni ishlash jarayonini
elektr zanjiri sxemalarida aks ettiriladi.
Nazorat uchun savollar
1.Manbaaa va iste’molchi deganda nimani tushunasiz? 2.O`zgarmas tok manbaaalari nimalar?
3.Elektr zanjiri elementlari tarkibiga nimalar kiradi? 4.Doimiy tok zanjirlari qayerlarda foydalaniladi? 5.R, L va C iste’molchilarini tariflang? 6.O`zgarmas tok zanjiri iste’molchilari nimalar?
7.Parallel va ketma-ket ulash qanday amalga oshiriladi? 8.O`zgarmas tok qanday hosil qilinadi?
9.Om qonunlarini tariflang, tushunturing? 10.Kirxgofning birinchi qonunini tariflang, tushunturing?
11.Kirxgofning ikkinchi qonunini tushunturing? 12.Elektr zanjirlarini hisoblash usullari qanday?