Андижон давлат университети ҳузуридаги илмий даража берувчи phD

 
«Ўзбек болалар шеъриятида фонографик воситалар 
тадқиқи» 
деб номланган.
 
«Ёзма матнда тилнинг бутун товуш тизимига хос 
барча хусусиятларни, айниқса, интонация ва эстетик таъкидларнинг 
ҳаммасини тўлалигича ифодалаш имкони йўқ. Шунинг учун ҳам ёзма бадиий 
матнда хилма-хил график воситаларга мурожаат қилинади
21
».
Болалар шеъриятида қуйидаги каби фонографик воситаларни учратиш 
мумкин:
 
а) алоҳида олинган ҳарфни бош ҳарф билан ёзиш: 
Балки сизлар 
танимассиз, Ўйинқароқ Парпини. Илгари ҳеч айтолмасди, Сўрасанг «Р» 
ҳарфини. Ҳозир эса дўстлари ҳеч, Мазах қилмас Парпини. Кўп машқ қилиб, 
ўрганди у, Охири «Р» ҳарфини 
(Турсунбой Адашбоев “Р” ҳарфи”,
21-22- бетлар);
 
б) сўздаги барча ҳарфларни бош ҳарф билан ёзиш: 
Рақамларнинг ёрдамида тўртта амал, Дафтарингда ёзилгандек КАРРА 
бўлар. Тегирмонда дон-дунларни тортиб кўрсанг, Майдаланиб ун бўлади, 
ЗАРРА 
бўлар...
(Турсунбой 
Адашбоев. 
“Бешта 
арра”, 
178-bet);
в) сарлавҳаларни ёки ҳар бир шеърнинг тугалланмасини бош ҳарф билан 
ёзиш: 
Таом пишиб-пишмаёқ, Осилмасин қош-қовоқ. Бу эти-ю уруғи,
Ғиж-ғиж фойда ОШҚОВОҚ. 
(Яҳё Тоға. “Қарчиғайнинг жияни”, 13-бет)
Юқоридагилардан ташқари сўзларнинг биринчи ҳарфларини бош ҳарф 
билан ёзиш, ҳарфлар орасига чизиқча қўйиш, талаффуз яқин ҳарфларни 
алмаштириб қўллаш, бир нечта фонографик воситалардан комплекс 
фойдаланиш, ҳарфларни «гапиртириш», кўп нуқтадан фойдаланиш, ҳарфлар 
ўрнига рақамларни қўллаш, «Қизиқарли грамматика
»
усулидан фойдаланиш, 
ҳарфларни муайян нарсалар шаклига ўхшатиш ёрдамида бетакрор поэтик 
манзаралар ҳосил қилинганлиги мисоллар орқали изоҳланади. Бундай график 
воситалар болаларни ўйлашга мажбур этади. Улардаги визуаллик, топқирлик 
фазилатларининг тараққий этишига кўмаклашади. Бола учун ҳарфлар ўрнига 
рақамлардан фойдаланиб «
нўноқ», 
«
ручка», 
«
жиминг»
сўзларини «
н10оқ», 
«
р3ка», 
«
жи1000» 
шаклида ўқиш ва унинг остида қандай маъно яшириниб 
ётганлигини топиш қизиқ туюлади.
5-фаслда