Andijon davlat universiteti pedagogika fakulteti

1.2. Oila o‗quvchi shaxsini shakllantirish zamini sifatida 

 

Mustaqillik  tufayli  O‗zbekistonda  erkin  va  adolatli  fuqarolik  jamiyatini  qaror 

toptirish  ulug‗vor  maqsadlardan  biriga  aylandi.  O‗zbekiston  Respublikasining 

Prezidenti  I.A.Karimov  o‗z  asarlarida  oilaning  shaxs  kamolotini  ta‘minlashdagi 

o‗rni  va  roliga  yuqori  baho  berar  ekan,  quyidagilarni  qayd  etadi:  ―Oila  turmush  va 

vijdon  qonunlari  asosiga  quriladi,  o‗zining  ko‗p  asrlik  mustahkam  va  ma‘naviy 

tayanchlariga  ega  bo‗ladi,  oilada  demokratik  negizlarga  asos  solinadi,  odamlarning 

talab  ehtiyojlari  va  qadriyatlari  shakllanadi.  ...Bu  esa  oliy  darajada  ma‘naviy 

qadriyat, inson qalbining  gavharidir‖

1

.   

Zotan  fuqarolik  jamiyati  ulkan  ijtimoiy  makondir.  Bu  makonda  erkinlik  va 

qonunga bo‗ysunish bir vaqtning o‗zida amal qiladi. Unda jamiyatning har bir a‘zosi 

inson  sifatida  erkin  va  ozod  bo‗lishi,  har  bir  fuqaroning  o‗zaro  tengligi,  fuqaro 

maqomidagi  mustaqilligi  kabi  prinsiplar  ustuvor  ahamiyat  kasb  etadi.  Demak,  shu 

jihatdan  olib  qaraganda,  oila  ham  fuqarolik  jamiyatining  uzviy  tarkibiy  qismi 

sanaladi,  u ham muayyan  ijtimoiy  vazifani  bajaradi.   

Ma‘lumki,  jamiyatning  birinchi  va  birlamchi  bo‗g‗ini  hisoblangan  oila 

insonlarning  turmush  kechirish  va  hayot  davomiyligini  ta‘minlash  tarzidir.  ―Sharqda 

qadim-qadimdan  oila  muqaddas  Vatan  sanalgan.  Agar  oila  sog‗lom  va  mustahkam 

bo‗lsa,  mahallada  tinchlik  va  hamjihatlikka  erishiladi.  Binobarin,  mahalla-yurt 

mustahkam  bo‗lsagina,  davlatda  osoyishtalik  va  barqarorlik  hukm  suradi.  Zero, oila 

farovonligi-milliy  farovonlik  asosidir.  

Muhtaram 

Prezidentimiz 

Islom 

Karimov 

tomonidan 

O‗zbekiston 

Respublikasi  Konstitutsiyasi  qabul  qilinganining  21  yilligiga  bag‗ishlangan  tantanali 

marosimda  2014  yilni  mamlakatimizda  «Sog‗lom  bola  yili»  deb  e‘lon  qilinishi 

barcha yurtdoshlarimiz  tomonidan mamnuniyat  bilan  kutib olindi. 

Binobarin,  Davlatimiz  rahbarining  bunday  oqilona  qarorga  kelishi  mustahkam 

asoslarga  ega.  Boisi,  mustaqillikning  dastlabki  yillaridan  yurtimizda  «sog‗lom  ona 

                                                                 

1

 Каримов И.А.  Ўзбекистон: миллий истиклол, иктисод, сиёсат, мафкура. 1 -том.  Т., “Ўзбекистон”,  1996, 49-

бет.

  

---

 

14 

 

—  sog‗lom  bola»  masalasi  davlat  siyosatining  ustuvor  yo‗nalishiga  aylandi. 

Farzandlarimizning  hech  kimdan  kam  bo‗lmay  ta‘lim-tarbiya  olishlari,  o‗z  bilim  va 

iqtidorlarini  namoyon  qilishlari  uchun  barcha  shart-sharoitlar  yaratilmoqda.  Natijada 

bugungi  yosh  avlod  o‗zining  intellektual  va  jismoniy  salohiyatlarini  ishga  solgan 

holda  nufuzli  olimpiadalarda,  musobaqa  va  tanlovlarda  zafar  qozonib,  yuksak 

marralarni  qo‗lga kiritmoqda. 

Holbuki,  ayni  paytda  dunyoning  qator  rivojlanayotgan  mamlakatlarida 

millionlab  bolalar  boshlang‗ich  ta‘lim  olish  baxtidan  bebahra.  Bu  ham  mayli,  necha 

minglab  bolalar  urush,  notinchlik  va  turli  nizolar  tufayli  qochqinga  aylangan, 

qo‗liga  qurol  tutgan,  o‗lim  va  kasallik,  ochlik  va  nochorlik  xavfi  ostida  tahlikali 

hayot kechirmoqda. 

Yurtboshimiz  sog‗lom  bolaning  dunyoga  kelishi,  baquvvat  bo‗lib  o‗sib-

ulg‗ayishi  ko‗pgina  talab  va  omillarga  bog‗liqligini  ta‘kidlash  barobarida  o‗ta 

muhim,  hal  qiluvchi  mezonlarga  alohida  to‗xtaldilar.  Xususan,  sog‗lom  bola 

tarbiyasida  mahalla  va  ijtimoiy  tuzilmalarning  o‗rni  katta  ekanligini  yana  bir  bor 

e‘tirof etdilar. 

Darhaqiqat,  oila  institutini  yanada  mustahkamlash,  nikoh  munosabatlari 

madaniyatini  oshirish,  shu  bilan  birga,  xotin-qizlar  o‗rtasida  jinoyatchilik, 

shuningdek,  qizlarni  erta  turmushga  uzatish,  oilaviy  nizolar  kabi  salbiy  holatlarining 

oldini  olish  masalalari  o‗zini  o‗zi  boshqarish  organlarining  kundalik  muhim 

vazifalariga  aylangan.  «Mahalla»  xayriya  jamoat  fondi  respublika  boshqaruvi  va 

uning  hududiy  tuzilmalari  tomonidan  bu  borada  keng  ko‗lamli  targ‗ibot-tushuntirish 

ishlari  olib borilmoqda. 

Oilaviy  turmush  inson  hayotining  eng  muhim  jihatlaridan  biri  hisoblanadi. 

Xuddi  shu  boisdan  jamiyatning  qonun  qoidalariga  nisbatan  munosabat ham oiladagi 

shaxslararo 

turli 

tuman 

muammolalarda, 

muloqotda, 

fikr 

almashuvda, 

munozaralarda  o‗z  ifodasini  topadi,  yoshlarni  vatanparvarlik  ruhida  tarbiyalash 

oilaning  naqadar  mustaxkam  bo‗lishiga,  ota-ona  munosabatlarida  oliyjanob  xarakter 

hislatlarini,  bolada  yuksak  ma‘naviy  hislarni  shakllantirishga  bog‗liqdir.  Yosh 

avlodni  oilada  komil  inson  qilib  tarbiyalashdek  yuksak  va  ma‘suliyatli  vazifa  ota-

---

 

15 

 

onaga,  oiladagi  kattalarga  yuklatilgandir.  Darhaqiqat  inson  shaxsini  shakllantirish 

oila  muhitidan  boshlanadi.  Xususan  oilada,  bolada  xarakter  xususiyatlari,  iroda 

sifatlari,  milliy  odatlar,  fe‘l  atrof,  xulq,  tevarak  atrofga  nisbatan  munosabat,  e‘tiqod 

va  qarashlar  vujudga  keladi.  Ana  shulardan  kelib  chiqqan  holda,  oilaviy  turmushda 

insonni  kamol  toptirish  sharoitlari,  faollik  ko‗rsatish  imkoniyatlarini  izchil 

o‗rganmay  turib,  shaxsning  xususiyatlari  va  keltirib  chiqaruvchi  omillar  to‗g‗risida 

fikr  yuritish  mumkin  emas.  Oila  murakkab  ijtimoiy  gurux  bo‗lib,  biologik,  ijtimoiy, 

axloqiy,  idealogik  va  psixologik  munosabatlarning  uzviy  birlashuvi  natijasida 

vujudga  keladi.  Shu  sababdan  turmushdosh  va  oila-a‘zolarining  o‗zaro  moddiy-

maishiy,  iqtisodiy  negizi  o‗zgarishiga  bevosita bog‗liqdir. 

Oilaviy  turmush  va  oila  a‘zolarining  o‗zaro  muammolarini  tadqiq  qilgan 

sotsiologlar  10-14  yoshdagi  maktab  o‗quvchilarining  o‗qishga  va  mehnatga bo‗lgan 

munosabatiga  bevosita  ta‘sir  qiluvchi  oilaviy  muxit  (vaziyat,  sharoit)  omillarini  4 

guruxga  ajratadi: 

1.

 

Ota-onalarning  jamoat  faoliyati  (ularning  siyosiy  pozitsiyalari,  ishga 

nisbatan munosabatlari). 

2.

 

Oila  davrasidagi  munosabatlar  (ota-onalarning  o‗quvchilarga  munosabati, 

aka-ukalar  va opa-singillarning  o‗zaro munosabatlari). 

3.

 

Ota-onalarning  tarbiyaviy  pedagogik  faoliyati  (ularning  pedagogik 

qiziqishlari,  maktab  bilan  hamkorliklari,  o‗quvchilarga  dars  tayyorlash  negizida  ota-

onalarning  yordami, ularning  tarbiyaviy  metodlari). 

4.

 

Oilada  o‗quvchining  faoliyati  (o‗quvchining  kun-tartibi,  xo‗jalik 

ishlardagi  muayyan  majburiyati)  va boshqalar. 

Tadqiqotchilarning    tahlillariga  ko‗ra,  oilaviy  muhit  (vaziyat,sharoit)ni  uch 

kategoriyaga  ajratish  mumkin:   

 

ijobiy; 

 

o‗zgaruvchan;   

 

salbiy.   

Psixolog  V.I.Selivanov  oilada  shaxsni  shakllantirish  jarayonini  o‗rganib, 

baxtli  bolalik  –  bu  oiladagi  quvonchli  ham  jihatlikning  hamda  ota-onalarning  o‗z 

---

 

16 

 

bolalariga  g‗amxo‗rligining  samarasidir  degan  xulosaga  keladi.  Agar  oilalarning 

yo‗nalishiga  qarab uch toifaga mansub ekanligini  ko‗rsatib beradi:   

 

ijtimoiy; 

 

progressiv taraqqiyparvar yo‗nalishdagi  oila;   

 

past darajadagi ijtimoiy  yo‗nalishga  mansub oila. 

Birinchi  toifaga  xos  bo‗lgan  oilalar  mamlakatimiz  oilalarning  ko‗pchilik 

qismini  tashkil  qiladi.  Bunday  oilalarda  shaxslararo  munosabatlar  milliy, 

umumbashariy,  xaqchil  tamoyillardan  kelib  chiqqan  holda  amalga  oshiriladi, 

shuningdek,  har  tomonlama  kamol    topgan  shaxsning  ijtimoiy  ideali  nazarida 

tutiladi.  Ijtimoiy-progressiv  yo‗nalishidagi  oilalarning  voyaga  yetgan  a‘zolari  ishlab 

chiqarishda,  korxonada,  jamoat  yoshlarida  faol  ishtirok  etadilar,  ilg‗or  madaniyatga 

nisbatan  qiziqishlarini  namoyish  qiladilar,  shuning  bilan  birga  bu  narsalarga  o‗z 

farzandlarida  ham havas o‗yg‗otadilar.  

Xususan,  O‗zbekiston  Xotin-qizlar  qo‗mitasi,  «Kamolot»  YoIH,  Oliy  va  o‗rta 

maxsus  ta‘lim,  Sog‗liqni  saqlash,  Xalq  ta‘limi  vazirliklari,  Respublika  Ma‘naviyat 

targ‗ibot 

markazi, 

Din 

ishlari  bo‗yicha  qo‗mita,  O‗zbekiston  milliy 

teleradiokompaniyasi 

bilan 

hamkorlikda 

2012-2013 

yillarga  mo‗ljallangan 

kompleks  chora-tadbirlar  Dasturi  asosida  mahallalarda  35  mingdan  ortiq  targ‗ibot-

tushuntirish  tadbirlari  tashkil  etildi. 

O‗zbekistonning  kelajagi  buyuk  ekaniga  qat‘iy  ishonch  bilan  yashayotgan 

xalqimizning  orzusi  bu.  Prezidentimiz  ta‘kidlaganidek,  nimaniki  o‗z  oldimizga 

maqsad  qilib  qo‗ymaylik,  qanday  buyuk  ishlarni  amalga  oshirishga  intilmaylik, 

barcha  olijanob  harakatlarimizning  negizida,  barcha  ezgu  niyatlarimizning  zamirida 

farzandlarimizni  ham  jismonan,  ham  ma‘naviy  jihatdan  sog‗lom  qilib  o‗stirish, 

ularning  baxtu  saodati,  farovon  kelajagini  ko‗rish,  dunyoda  hech  kimdan  kam 

bo‗lmaydigan avlodni  tarbiyalash  orzusi mujassamdir.   

Mustaqillik  yillarida  ezgu  maqsadlarimizni  ro‗yobga  chiqarish  borasida  ulkan 

ishlar  amalga  oshirildi.  Uzluksiz  ta‘limning  ―o‗zbek  modeli‖  sifatida  e‘tirof  etilgan 

va  bugun  o‗z  samarasini  berayotgan  Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi  o‗z  vaqtida 

uzoqni  ko‗zlab  boshlagan  olamshumul  ishlarimizning  asosi  bo‗lib  xizmat  qilmoqda. 

---

 

17 

 

Barkamol  avlod  deganda  avvalo  sog‗lom  naslni  tushunamiz.  Shu  bois  o‗tgan  yillar 

mobaynida  yoshlarimizda  nafaqat  yuksak  intellektual  salohiyat,  mustaqil  fikr,  keng 

dunyoqarashni  shakllantirishga,  balki  ularni  jismonan  chiniqtirishga,  ommaviy 

sportni  rivojlantirishga,  mamlakatimizning  barcha  hududlarida,  xususan,  chekka 

qishloqlarida  ham  zamonaviy  sport  majmualari  bunyod  etishga  alohida  e‘tibor 

qaratildi. 

—  2014  yilning  «Sog‗lom  bola  yili»  deb  e‘lon  qilinishi  mamlakatimizda  davlat 

siyosatining  ustuvor  yo‗nalishiga  aylangan  «Sog‗lom  ona  —  sog‗lom  bola» 

tamoyilini  sifat  jihatdan  yangi  bosqichga  olib  chiqishiga  ishonaman.  Davlatimiz 

rahbari  o‗z  ma‘ruzasida  sog‗lom  bolani  tarbiyalashda  sog‗liqni  saqlash  tizimining 

o‗rni,  ta‘siri  va  mas‘uliyati  katta  ekanligini  alohida  ta‘kidladi.  Biz  shifokorlar 

bundan o‗zimizga  tegishli  xulosalar  chiqarib olishimiz  zarur. 

O‗sib  kelayotgan  bolaning  sog‗lom  voyaga  yetishida  oilaviy  muhit  muhim 

o‗rin  tutadi.  Ota-ona  bo‗lganimiz  uchun  aqlan,  jismonan,  ma‘nan  yetuk  bola 

tarbiyalashni  juda-juda  istaymiz.  Ba‘zida  farzandimizning  faqat  o‗qishiga  asosiy 

e‘tiborni  qaratamiz.  Kun  tartibi  dars  qilish  va  kitob  o‗qishdan  iborat  bo‗lib  qoladi. 

Bunday  holatda  o‗sgan  bola  jismoniy  jihatdan  baquvvat  bo‗lmaydi.  Har  bir 

xonadonda  oila  a‘zolari  ertalabki  jismoniy  tarbiyani  yo‗lga  qo‗yishi  muhim 

ahamiyatga  ega. 

Ma‘lumki, bola maktabga kelgunga qadar ham, maktabda o‗qish davrida ham, 

asosan  oilada  tarbialanadi.  Oila  davlatning  asosiy  kurtagi  sifatida  Bolalarning  

duneqarashi,  xulqi  va  didiga  ta‘sir  ko‗rsatishi  tabbiy  holdir.  Oila  a‘zolarining 

ma‘naviy  birligi  yoshlarni  har  tomonlama  kamol  toptirishning  dastlabki  va  asosiy  

omillaridan  biri hisoblanadi. 

Jamiyatning  jadal  rivojlanishi,  faoliyat  turlarining  tobora  murakkablashib  

borishi  shaxs  ongiga  ko‗rsataetgan  ko‗rinmas  ta‘sirlarning  kuchayishiga  olib 

kelmoqda.  Mana  shunday  sharoitda  kishining  mavjud  bilimi,  kasb-hunari, 

malakalari  kamlik  qilib  qolmoqda.  Eng  avvalo,  insonlarda  oilada  tarkib  topgan  did, 

farosat,  aql,  odob,  emotsional  madaniyatga  muhtojlik  sezilmoqda.  Estetik,  axloqiy 

va  boshqa    tarbia  sifatlari  kundalik  haet  ehtiejga    aylanib    bormoqda.  Tabiiyki, 

---

 

18 

 

bunday  sifatlarga  oilaviy  tarbia  orqali  asos  solinadi,  kamol  toptiriladi.    To‗g‗r, 

bunda  ijtimoiy  tarbianing  o‗rnini    inkor  etib  bo‗lmaydi.  Ona  shu  nuqtai  nazardan 

ularning  birligiga,  o‗zaro  hamkorliklariga  asoslansak,  barkamol    inson  tarbiasida 

muvaffaqiyatlarga  erishish  mumkin.  Oilaviy    tarbia  pedagogika  fanida  murakkab  

muammolardan  biridir.  Uning  murakkabligi  shundaki,  har  bir  oila  o‗ziga  xos 

ibtidoiy  guruh bo‗lib, tarbiada faqat mazkur guruhga  xos xususiyatlarga  asoslanadi.   

Ta‘kidlaganimizdek,  oilaviy  tarbiyani  ijtimoiy  tarbia  bilan  almashtirish 

bolalar  kamolotiga  salbiy  ta‘sir  ko‗rsatadi.  Masalan,  yasli,  bog‗chalarga  bormay, 

faqat  oilada  o‗sgan  va  voyaga  yetgan  bolalar  maktabga borganlarida o‗z tengqurlari 

ichida  ko‗p  jihatlari  bilan  ajralib  turadi.  Oilaning  bolalarga  moddiy  va    ma‘naviy 

g‗amxo‗rligini,  ko‗rsataetgan  tarbiasini  yasli,  bog‗cha  tarbiasi  bilan  Ikki,  aksincha, 

yasli  bog‗cha  tarbiasini  oilaviy  tarbia  bilan  almashtirib  bo‗lmaydi.  Faqat  o‗zaro 

hamkorlik  masalani  ijobiy  hal etish imkoniyatini  beradi. 

Lekin  o‗zining  xususiyatlari  va  takrorlanmas  ta‘siri  bilan  oila  Bola  tarbiasida 

muhim  omilligicha  qoladi.  Amaliyotda  kuzatganimizdek,  Bolada  ota-onasining 

mehri,  erkalashlari  asosida  ota-onalariga,  qarindosh-urug‗lariga  bo‗lgan  hissietlari 

shakllanadi.  Bolaning  otasiga  bo‗lgan  hurmati  onaning  hurmatini  joyiga  qo‗yishda 

asos  bo‗ladi.  Onaga  bo‗lgan  mehr-muhabbat  oqibat  natijada  o‗z  oilasiga,  xotini, 

farzandlariga  bo‗lgan munosabatlarda o‗z aksini topadi.  

Ikkinchi  tomondan  Bolalar  ham  o‗z  ota-onalariga  ta‘sir  ko‗rsatadilar.  Oilaviy 

aloqalarni  oilaviy  qiziqish,  ma‘naviy  qoniqish  hislatlarini  takomillashiga  sabab 

bo‗ladilar. 

Ota-onalarning  o‗ziga  va  bolalariga  bo‗lgan  talabchanligi,  katta  va 

kichiklarning  o‗zaro  munosabatlari,  do‗stona  muhit,  ishonch  va  o‗zaro  bir-birlarini 

tushunish  oila,  maktab  va  jamoatchilikning  Bolalar  tarbiasi  yuzasidan  olib 

boriladigan  muhim  omillaridan  biridir.  Bunday  birlikning  ro‗ebga  chiqishida,  eng 

avvalo,  ota-onalarning  siesiy  ongliligi  muhim  rol  o‗ynaydi.  Chunki  ota-onalarning 

faolligi  oilaviy  hayotda  o‗z  ifodasini  topadi.  Shu  ma‘noda  bolalar  o‗z  ota-

onalarining  siyosiy  va  fuqarolik    qiyofalariga  qarab  o‗z  xulq-atvorlarini  tartibga 

soladilar,  hurmatlarini  joyiga  qo‗yadilar. 

---

 

19 

 

Oilalarning  bolalar  tarbiasi  uchun  imkoniyat  doiralari  ancha    keng  bo‗lib, 

ko‗plab  oilalarimiz  moddiy  jihatdan  yaxshi  ta‘minlangan.  Ota-onaning  ko‗pi  eng 

kamida  o‗rta  ma‘lumotli.  Bunday  holatlar  ota-onalarning  pedagogika,  psixologiya 

sohasidagi  bilimlar  bilan  qurollanishiga    va  maktab  bilan  hamkorlikda  Bolalar 

tarbiasini  yaxshilash  imkoniyatlarini  yaratadi.  Ota-onalarning  bilim  saviyasi, 

umumiy  tarbiaga  oid  madaniyati,  ijtimoiy    intilishlari  va  talablari,  Bolalar  tarbiasiga 

nisbatan  turlicha  munosabatlari,  shakllangan  haetiy  tajribalari,  tarbiya  va  ijtimoiy 

taraqqiyot    natijasida  hosil  qilgan  ishonch  va  e‘tiqodlari,  oiladagi  o‗ziga  xoslik 

Bolalar  tarbiasiga  salmoqli  ta‘sir ko‗rsatadi. 

Oilaviy  tarbiya  ijtimoiy  tarbiya  bilan  uzviy  aloqada  bo‗lsagina  o‗sib  kelaetgan 

yosh  avlod  farovonligini  ta‘minlash  mumkin.  U  yeki  bunisining  yo‗qligi  tarbiyaviy 

jaraenga  salbiy  ta‘sir  ko‗rsatadi.  Respublikamizda  ayni  hozirgi  kunda  oilalarning 

ijtimoiy  ahamiyati  ortib  bormoqda.  Oilalarning  moddiy  ehtiejlarini  to‗laroq 

qondirish  asosida  bolalar  tarbiyasi  uchun  javobgarlikni  kuchaytirish  jaraeni 

tezlashmoqda.  Biz  uchun  oila  mustahkamligini  ta‘minlovchi  axloqiy  ruhiy  aloqalar 

juda  muhimdir.  Xuddi  ana  shu  aloqadorlik  oilaviy  munosabatlar,  to‗laqonli  hissiy-

emotsional, otalik  yeki  onalik,  oilaviy  baxtni ta‘minlash  ehtiejlarini  qondiradi. 

Ota-onalarga  pedagogik  bilim  berish,  oilaviy  tarbiya  bo‗yicha  tajriba 

almashishi,  ota  va  onalarni  tarbiya  ishlariga  qizg‗in  jalb  qilish  uchun  ularni 

maktabga,  mahalla  qo‗mitalariga  taklif  etish  maqsadga  muvofiqdir.  Ota-onalarning 

bu  boradagi  eng  muhim  vazifalari  bolalari  kamolotini  oldindan  tasavvur  eta 

olishlari,  tarbiya maqsadini aniqlashlaridir. 

Qo‗yilgan  maqsadni  amalga  oshirish  faoliyatni  mohirlik  bilan  tashkil  etishga 

bog‗liq. Buning  uchun -     

a)  Bolalarning  haeti  va  mashgulotini  to‗g‗ri  tashkil  etish  (rejim,  o‗yin, 

mehnat, uydagi  o‗quv ishlari, sport va shunga o‗xshash) 

b)  O‗zining  shaxsiy  faoliyati  va  dam  olishini  tashkil  etish  (ishda,  uy-

xo‗jaligida,  bolalarni  parvarishlashda,  o‗qishda,  dam  olishda,  yosh  avlod  tarbiyasi 

yuzasidan jamoat  ishlarida  va hokazo). 

---

 

20 

 

Biroq,  bu  yo‗lda  bir  qancha  qiyinchiliklar  mavjud.  Birinchi  qiyinchilik 

shundan  iboratki,  ilg‗or  oilalar  ham  tarbiyaning  maqsadini  va  o‗z  mas‘uliyatlarini 

yaxshi  bilsalar  ham  tarbiya  uslublari,  usul  va  vositalarini  aniq  qo‗llay  olmaydilar. 

Ma‘lumki,  oilada  biron-bir  uslub  alohida  qo‗llanilmaydi,  balki  barcha  uslublar 

uyg‗unlashuvda  qo‗llaniladi.  Bizning  hozirgi  sharoitimizda  ko‗proq  ishontirish  va 

unga  hamohang  uslublar  ko‗proq  tatbiq  etiladi  (masalan,  ma‘qullash, 

rag‗batlashtirish).  Majbur  etish  esa  boshqalarga  nisbatan  yerdamchi  usul  sifatida 

qo‗llaniladi. 

Demak,  tarbiya  usullari  va  uslublarini  tanlash,  ularni  takomillashtirish  va 

tatbiq  etish  oila    haetining  muhim  formasidir.  Yosh  avlod  tarbiyasining 

muvaffaqiyati  biron-bir  alohida  olingan  usullarga  emas,  balki  o‗ylab  va  yaxshi 

tashkil  etilgan  uslublar  tizimiga  bog‗liqdir.  Oilada  qo‗llanilgan  u  yeki  bu  usullar 

haqida  gap  ketganda,  shuni  esda  saqlash  lozimki,  agar  oilaning  haet  tarzi,  turmushi 

va  axloqiga  monand  usullar  tanlansa,  tarbiyaviy  samaradorlik  oshishi  yeki  mos 

kelmasa,  aksincha  bo‗lishi haetda ko‗plab kuzatilgan. 

Insoniyat  tarixida  oilaning  paydo  bo‗lishi,  shakllanishi  va  rivojlanishi  tarixi, 

uning  etnopedagogikasi  va  etnopsixologiyasi  -  mohiyatini  davr  talabi  nuqtai 

nazaridan  chuqur  o‗rganish,  ilg‗or  g‗oyalarni  amaliyotga  tadbiq  etish  oila 

farovonligi  va  barqarorligini  ta‘minlash  uchun  zamindir.  Shuningdek,  xalqaro 

hamkorlik  asosida  umumjahon  ilg‗or  tajribalardan  o‗zbek  oilasi  mentalitetiga  mos 

foydalanish  o‗zbekiston  oilasini  jahonga  namoyon  etishda  muhim  ahamiyat  kasb 

etadi. 

Oilada  ma‘naviy  va  jismoniy  barkamol  avlodni  tarbiyalash,  yoshlarni  oilaviy 

hayot  qurishga  tayyorlash,  ularni  zamonaviy  kasb-hunar  sirlari  bilan  qurollantirish 

bilan  bir  qatorda,  xalqimizning  asrlar  davomida  shakllanib  kelgan  kasb -hunar, 

qadriyatlarga  hurmat  va  e‘zozni  shakllantirish  oilaning  iqtisodiy  va  ijtimoiy 

manfaatlarini  himoya  qilishda  muhim  omil  hisoblanadi.  Jamiyatning  asosiy  tayanchi 

hisoblanmish  oila  barqarorligi,    farovonligi,  tinch-totuvligi  va  mustakamligini 

ta‘minlash  bilan  bog‗liq  masalalarni  hal  etishda  jamiyatning  ushbu  masalaga 

---

 

21 

 

daxldor  barcha  institutlarning  hamkorligini  ta‘minlash  oila  manfaatlarini 

ta‘minlashda  ijobiy  samaralar  garovidir. 

Oila  o‗quv-tarbiya  jarayonini  qayta  qurishda  maktabga  yaqindan  yordam 

berib,    o‗quvchilarning  ta‘lim-tarbiyaning  barcha  jabhalarini  egallashlari  uchun 

maktab jamoasiga  yaqindan ko‗maklashadi. 

---

 

22