Andijon davlat universiteti maktabgacha pedagogika kafedrasi maktabgacha pedagogika

Moslashish tushunchasining mazmuni. Biologik jihatdan moslashish deganda tor ma'noda organizmning yangi hayot sharoitiga maqsadga muvofiq moslashishni ta'minlaydigan fiziologik sistemasining qayta qurilishi tushuniladi. Ushbu qayta qurish tug`ma mexanizmlar asosida amalga oshiriladi. Yangi tug`ilgan bola uning tug`ilishidan so`ng maxsus yaratilgan sharoitga tezda moslashadi.

Biologik qayta qurish bolaning maktabgacha tarbiya muassasidagi dastlabki kunlarda ham kechadi. U kun tartibida belgilangan yangi havo va yorug`lik rejimiga, ovqatlanishdagi o`zgarishlarga ko`nikishi lozim.

Biologik moslashish qatorida ijtimoiy moslashish amalga oshiriladi, ya'ni o`z xulqini yangi ijtimoiy sharoitga ko`ra o`zgartirish qobiliyati hosil qilinadi.

Bola oiladayoq kattalar, oila a'zolari bilan dastlabki muloqotga kirishadi. U atrof-muhit bilan muloqotga kirishishining dastlabki ko`nikmalarini o`zlashtiradi, unda elementar mehnat harakatlari shakllanadi, uyinlar paydo bo`ladi.

Bola oila a'zolari o`rtasidagi munosabat normalarini o`zlashtira boshlaydi, ular asosida esa xulqning elementar ko`rinishlari shakillanadi. Bola bog`chaga kelishi bilan shakllangan xulqiy odat va munosabatlar ancha o`zgaradi. U tengdoshlari bilan faol aloqaga kirisha boshlaydi. Uning hayoti oila a'zolari tomonidan emas, balki kattalar tomonidan yangi qoida va rejimga ko`ra tashkil etiladi, unga yangi talablar qo`yiladi. Shunday ekan, bola atrofdagi sharoit o`zgarishlariga tez moslashishini, yangi odatlarni singdirishi yoki mavjud odat va xulq shakllarini qayta qurishi lozim.

Biologik va ijtimoiy moslashishilar o`zaro bog`liq va ular bir-birini taqoza etadi. Maktabgacha tarbiya yoshidan, ayniqsa, ilk yoshda muhit va odatdagi hayot tarzining o`zgarishi ruxiy zo`riqishga olib keladi, bu ruhiy holatni o`zgartiradi, xatti-harakatda buzilishlarga olib keladi (jizzakilik, tengdoshlari bilan janjal boshlanadi, sustlik paydo bo`ladi va boshqalar) uyqu yomonlashadi va ishtaha yo`qoladi shu bilan birga boshqa funktsional sistemalarda (vegetativ) reaktiv sistemasida ham bir muncha siljishlar paydo bo`ladi, organizmning himoya kuchi susayadi, bu esa ko`pincha kasalliklarga olib keladi. Bu holatlar bolalarda turli darajada ifodalanadi va o`zlashish mexanizmlarning etarlicha mashq qildirilmagani bilan izohlanadi.