Andijon davlat unibersiteti psixologiya kafedrasi

Nazorat uchun savollar:
1.
Uyinga oid sotsial trening deb nimaga aytiladi? 
2.
Treningning asosity qismlari qaysilar? 
3.
Treningning samarasi nimalarga bog’liq? 
4.
Trening guruhini tashkil etishda eьtiborni nimalarga qaratish lozim? 
5.
Muloqatmantlik mashqlaridan maqsad nima? 
. 
Hisobot rejasi: 
1.
Ishning mavzusi, maqsadi va vazifalari. 
2.
Ishni amalga oshirish rejasi, tartibi yoki tuzilishi. 
3.
Bajarilgan ishga atroflicha tavsif (kengaytirilgan mazmun). 
4.
Olingan natijalar. 
5.
Maqsad – natija (operativ qayta aloqa, korrektsiya) sxemasida nazorat ishlari. 
6.
Xulosa va mulohazalar.
 
№5. Amaliy ishi 
Mavzu: Shaxsni barkamollashtiruvchi treninglar
Reja: 
1/ Shaxs, rivojlanish, shaxs barkamolligi tushunchalari. 
1.
Sharq mutafakkirlarinng asarlarida shaxs barkamolligi tushunchasining yoritilishi.
2.
Shaxsni rivojlantiruvchi treninglar haqida tushuncha. 
3.
Shaxsni barkamollashtiruvchi treninglarning maqsadi va vazifalari.
4.
Trening jarayonida shaxsdagi “Men” obraziga e`tibor qaratishning ahamiyati.
Tayanch iboralar:
Trening turlari, shaxslararo muloqot, rivojoan-tiruvchi trening, muloqot, verbal, noverbal, shaxs, 
barkamollashtiruvchi trening, emotsional, hissiy zo’riqish, bartaraf etish, muomala, muloqot bosqichlari, 
muloqot ko’rinishlari, muloqot turlari, muloqot shakllari, muloqot shakllari, bevosita, texnik vositalar, sub’ekt, 

---

54 
muloqot maqsadi, muomala madaniyati, muloqot jarayoni, hamkorlikdagi faoliyat, o’quvchi, odob, o’qituvchi, 
trening mohiyati, test. 
Nazariy ma’lumotlar 
Trener shaxsiga qo’yiladigan talablar quyidagilar: 
1) u avvalo o’zgalar shaxsiga xos bo’lgan psixologik xususiyatlarni juda yaxshi bilishi va bunda inglizlar 
aytganidek "O’zgalar psixologiyasini bilish - ular ustidan xukmronlikning bir shaklidir", degan naqlni esdan 
chikarmaslikdir; lekin bunda psixologik altruizm, ya’ni o’zgalar manfaatini o’zinikidan ustun qo’yish xislati 
mavjud bo’lishi kerak; 
2) o’zining shaxsiy fazilatlari va psixologiyasini mukammal bilishi va uni boshqara olish qobiliyatiga ega 
bo’lishi zarur; 
3) har qanday chigal yoki ziddiyatli vaziyatlardan chikib ketishgina emas, balki uning oldini ola bilish, 
vaziyat to’g’ri kelganda esa uni bartaraf etib, ishtirokchilarga to’g’ri maslahat bera olish; 
4) empatiya, ya’ni o’zgalar holatlarini chukur his qila olish qobiliyatining mavjudligi;
5) o’zgaruvchan, moslanuvchan aql sohibi bo’lish, kutilmagan holatlarga o’zini oldindan tayyorlash, 
o’zini yo’qotmaslik;
6) o’z xatti-harakatlarini doimo ma’lum maromda ushlash va kerak bo’lsa o’zidagi motorikani rivojlantira 
olish; 
7) o’zgalar nutqi, reaktsiyalarini aniq tushunish va tinglash, mimika va harakatlar moxiyatini to’g’ri 
talkin etish va tushunish;
8) tinglovchilar va o’yin ishtirokchilarining extiyojlari va qiziqishlariga qarshi bormaslik; 
9) rejalashtirish qobiliyatining bo’lishi, bunda oldinda kutilayotgan jarayonning barcha muhim va 
nomuhim jihatlarini oldindan taxminan bo’lsa ham, tasavvur qilib, aniq reja tuza olish;
10) o’ziga ishonch, e’tiqodning mavjudligi, real tafakkur va irodaning bo’lishi. 
Boshlovchi trenerning asosiy vazifalari ham uning shaxsiga qo’yiladigan talablardan bevosita kelib 
chikadi. Ya’ni, u avvalo ta’lim dasturiga ega bo’lishi kerak. Dasturga mos stssenariylar tanlay bilishi, ularni 
kerak bo’lsa, har bir aniq holat va vaziyatga moslashtirishi, mashg’ulotlarni tashkil qilishda ham ushbu 
holatlarga e’tibor qaratishi shart. Qatnashchilarning yoshi, jinsi, kasbiy malakalari, madaniyati darajasi va 
extiyojlariga mos ravishda dastur va stssenariylarga o’z vaqtida tuzatishlar kiritish qobiliyatiga ega bo’lishi, 
mashg’ulotlar shakli, vaqti, joyini ham yuqoridagi omillarga mos ravishda tanlashi ularning samaradorligiga 
bevosita ta’sir ko’rsatadi. Imkon boricha, tinglovchilarni mashg’ulotlar boshlanishidan avval mavzu buyicha 
yozma matnlar bilan ta’minlashi va ma’ruzalarni iloji boricha, o’zi o’qib, amaliy mashg’ulotlarga ham 
begonalarni jalb qilmagani ma’qul. CHunki bu yerda "nimaga o’rgatish" va "qanday o’rgatish" degan savollarga 
javobgar shaxs bir kishi bo’lsa, harakatlarda uyg’unlik bo’lishi mumkin. Treningda boshlovchi roliga duch 
kelgan shaxslarni jalb etib bo’lmaydi. CHunki mashg’ulotlarni o’tkazuvchi maxsus tanlovlarda ishtirok etgan 
bo’lishi va unda uning kommunikativ mahorati, o’z-o’zini nazorat qila olish qobiliyati, bosikligi, xissiyotlarning 
muqobilligi, ularga ma’lum ma’noda turg’unlik xos bo’lishi shart. Tanlovni umuman xolis ekspertlar o’tkazib, 
trenerlarni tayyorlash kurslari ham nisbatan uzok muddatga mo’ljallangan mashg’ulotlar tizimidan iborat 
bo’ladi. Ishda samarali muloqotga erishish uchun quyidagi omillar hisobga olinishi maqsadga muvofik: 
a) maqsadning aniq bo’lishi, uning boshlovchi va ishtirokchilar tomonidan bir xil idrok qilinishi va 
tushunilishi. Demak, bu o’rinda guruhiy va individual maqsadlar o’rtasidagi moslik va kelishuvning 
mavjudliligiga e’tibor qaratilishi shart.