Anatomiya 2014. indd

Mushaklarning ishi

Skelet mushaklari nerv impulslari ta’sirida qisqarganida ular-

ning harakatlanuvchi nuqtasi, qotirilgan uchiga yaqinlashadi va 

ma’lum bir ishni bajaradi. Buning natijasida gavdaning ma’lum bir 

qismi harakatga keladi. Mushaklar bo‘g‘imlarga ta’sir qilib, suyak 

richaglarining holatini o‘zgartiradi. Bunda mushaklar bo‘g‘imlar-

ga ma’lum bir yo‘nalishda ta’sir qiladi. Agar bir nechta mushaklar 

bo‘g‘imga bir xil ta’sir qilsa sinergist mu shaklar,

 qarama-qarshi 

ta’sir qilsa antogonist mushaklar

 deb ataladi. Mu shaklar bajara-

digan ishning kuchi ularning ko‘ndalang kesimiga bog‘liq. Anato-

mik ko‘ndalang kesim mu shak qorinchasini ko‘ndalang kesganda 

hosil bo‘lgan maydon yuzasi bo‘lib, uning qalinligining ko‘rsat-

kichidir. Fizologik ko‘ndalang kesim barcha mushak tolalarining 

ko‘ndalang kesimi yuzalarining yig‘indisidan iborat bo‘lib, mu-

shak kuchining ko‘rsat kichidir. Duksimon va tasmasimon mu-

shaklarning anatomik va fiziologik ko‘ndalang kesimlari bir xil 

bo‘ladi. Patli mushaklarning fiziologik ko‘ndalang kesimi duksi-

mon mushaklarga nisbatan katta bo‘lgani uchun ularning kuchi 

katta bo‘ladi. Mushaklar qisqarganda bo‘g‘imlar vositasida birik-

kan suyaklar richag vazifasini bajaradi. Biomexanikada ikki tur 

richag farq qilib, birinchi tur richag ikki yelkali bo‘lib, muvoza-

nat richagi deyiladi. Bunda tayanch nuqtasi kuch qo‘yiladigan va 

qarshilik nuqtalari o‘rtasida turadi. Bunga misol qilib I umurtqa 

va ensa suyagi o‘rtasidagi bo‘g‘imni ko‘rsatish mumkin.

Ikkinchi tur richag bir yelkali bo‘lib, ikki turda uchraydi. Bi-

rinchi turi kuch richagi deyilib, bunda qarshilik tayanch nuqtasi 

bilan kuch qo‘yiladigan nuqta o‘rtasida bo‘ladi. Bunga misol qi-

lib oyoq panjasi suyaklari o‘rtasidagi bo‘g‘imni keltirish mumkin. 

Ikkinchi turi tezlik richagi. Bunda kuch qo‘yiladigan nuqta yel-

kasi qarshilik yelkasidan qisqa bo‘ladi. Bunga misol qilib tirsak 

bo‘g‘imini olganimizda ozgina yukni ko‘tarish uchun katta kuch 

sarf qilinib tezlikdan yutiladi.