Analitik kimyoda ishlatiladigan reaksiyalar va jarayonlar Qaytar va qaytmas reaksiyalar. Kimyoviy reaksiyalarning tezligi

Cho‘kishga cho‘ktiruvchi ionlanishining ta’siri. To‘liq cho‘ktirish uchun cho‘ktiruvchi reagentning dissotsilanish darajasi muhim ahamiyatga ega. Masalan, Mg²⁺ kationini Mg(OH)₂ holida cho‘ktirish uchun KOH bilan NH₄OH ta’siri o‘rtasida katta farq bor. 0,1 M eritmada KOH 100% dissotsilansa, NH₄OH xuddi shunday 0,1 M eritmada bor yo‘g‘i 1% dissotsilanadi. Cho‘ktiruvchilarning bir xil ortiqcha miqdori olinganda NH₄OH kaliy gidroksidga nisbatan 100 marta kam konsentratsiyadagi OH^-ionlarini hosil qiladi. Boshqacha aytganda, kam dissotsilanuvchi ammoniy gidroksid Mg²⁺ ionlarini KOH ga nisbatan to‘liq cho‘ktira olmaydi. Keltirilgan bu misoldan ko‘rinadiki, boshqa sharoitlar bir xil bo‘lganda, ta’sir etayotgan cho‘ktiruvchi qanchalik yaxshi dissotsilangan bo‘lsa, cho‘ktirilayotgan ion shunchalik to‘la cho‘kadi. Kimyoviy analizda cho‘ktiruvchining dissotsilanish darajasini kamaytirish ham muhim ahamiyatga ega. NH₄OH eritmasidagi OH^- ionlarining uncha katta bo‘lmagan konsentratsiyasini yanada kamaytirish mumkin. Bunga eritmaga bir ismli ion NH₄⁺ kationi kiritish, ya’ni ammoniy tuzlari qo‘shish bilan erishiladi. Eritmadagi ionlar konsentratsiyalari ko‘paytmasi [Mg²⁺] [OH^-]² magniy gidroksidning eruvchanlik ko‘paytmasi dan kam bo‘lib qoladi va cho‘kma hech ham hosil bo‘lmaydi. Bu usul sistematik analizda keng qo‘llaniladi. Masalan, Mg²⁺ kationini natriy gidrofasfat bilan NH₄OH ishtirokida topishda Mg(OH)₂ cho‘kmasi hosil bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun eritmaga ammoniy xlorid qo‘shish yo‘li bilan ammoniy gidroksidning dissotsilanishi kamaytiriladi. Ionlarni to‘liq cho‘ktirishga ishlatiladigan cho‘ktiruvchining gidrolizi ham ta’sir ko‘rsatadi, agar cho‘ktiruvchi kuchsiz asos va kuchsiz kislotadan hosil bo‘lgan tuz bo‘lsa alohida ta’sir ko‘rsatadi. Chunonchi ikkinchi va uchinchi guruh kationlarining umumiy guruh reagentlari oson gidrolizlanadi:
(NH₄)₂CO₃+ H₂O = NH₄HCO₃+ NH₄OH
(NH₄)₂S+H₂O = NH₄HS + NH₄OH
Gidrolizda hosil bo‘ladigan HCO₃^- va HS^- ionlari tegishli guruh kationlarini cho‘ktirmaydi. Binobarin, guruh reagentlarining gidrolizi kationlarning to‘liq cho‘kishiga to‘sqinlik qiladi. Gidrolizning oldini olish uchun eritmalarga NH₄OH , ya’ni gidroliz mahsulotlaridan biri qo‘shiladi. Natijada, gidroliz muvozanati chap tomonga siljiydi, cho‘ktiruvchi reagentlar — ammoniy karbonat (NH₄)₂CO₃ yoki ammoniy sulfid (NH₄)₂S larning konsentratsiyalari oshadi va kationlarning to‘liq cho‘kishiga erishiladi.