Analitik kimyo va uni fan sifatida shakllanishi

Eruvchanlik (moddaning eruvchanligi) deb berilgan haroratda erituvchi yoki eritmaning ma`lum hajmida erigan moddaning maksimal konsentratsiyasi (miqdori) ga aytiladi.

107	Kristall va amorf cho’kmalar qanday farqlanadi?( cho’kma, cho’ktirish, eritmadan ajratish, kristall, pag’a-pag’a, suzmasimon ko’rinish, rangli, miqdoriy, ajratish izomorfizm, okklyuziya, , reagentlar miqdori, temperature, pH ning qiymati, cho’kish tezligi	Tuzilishi bo‘yicha barcha cho'kmalar kristall va amorf cho'kmalarga. bo'linadi. Kristall cho'kmalar muayyan shaklga ega bo'lib, ularni mikroskop ostida farqlash mumkin. Shuni ham aytish kerakki, hosil bo'ladigan kristallarning tuzilishi cho'ktirish sharoitiga bog'liq. Aynan bir modda turli shaklga ega bo'lgan kristallar hosil qilishi mumkin. Cho'kmalar kristallarining turli strukturasini tekshirishga asoslangan analiz usuliga mikrokristalloskopik analiz deyiladi. Mikrokristalloskopik analizni o'tkazish vaqtida bir xil modda kristallarining turlichaligi hisobga olinadi. Yirik kristallarning shaklini hatto oddiy ko'z bilan ham ko'rish mumkin. Kristallami maydalaganda ham ularning shakli o'zgarm aydi, chunki shakl kristall panjaraga bog'liq. Kristallarning ichki tuzilishi berilgan birikmaning tarkibiga kirgan tarkibiy qismlaming tuzilishi bilan belgilanadi. Moddalarkristall panjaralarining tuzilishini rentgenostruktur analiz yordamida o'rganish mumkin. KristalXds tez cho'kadi va oson filtrlanadi, ulami dekantasiyalab ham ajratsa bo'ladi. Amorf tuzilishli cho'km alar ma’lum bir shaklga ega emas, chunki ularning tarkibiga kiruvchi tarkibiy qismlarfazodabetartibjoylashgan. Kristall cho'kmalarda esa tarkibiy qismlar fazoda muayyan tartib bo'yichagina joylashadi. Amorf cho'kmalar sekin cho'kadi, ularni ajratish ham, filtrlash ham qiyin. Amorf cho'kmalar aniq strukturaga ega bo'lmagani va sirt yuzasi kattaligi tufayli ko'p ifloslanadi. Kristall cho'kmalar ham ifloslanadi, biroq ularning ifloslanishi amorf cho'kmalardan ko'ra ancha kam bo'ladi. Hosil bo'luvchi cho'km aning tozaligi, uning tuzilishi, cho'ktiruvchining xossalari va cho'ktirish sharoitiga bog'liq BaSO4- kristall, As2S3 -pag‘a-pag‘a, AgCl - suzmasimon ko‘rinishga ega.
108	Kimyoviy usullarga qaysi usullar misol bo’la oladi?( ajratish, cho’ktirish, fizik-kimyoviy, haydash, sublimatsiya, moddaning xossasi, fazalar, ekstraksiya, kompleks xosil bo’lish, oksidlanish-qaytarilish)
109	Elektrolitik ajratish va konsentrlash usulining mohiyatini tushuntiring ( elektroliz jarayoni, tekshiriladigan modda, inert elektrod, o’zgarmas tok manbai, tok, elektrodlar
110	Elektrolizning asosiy qonuni va uning formulasi( elektroliz jarayoni, tek0,shiriladigan modda, inert elektrod, massa, o’zgarmas tok manbai, tok, faraday soni, elektrodlar)
111	Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida elementlarning oksidlanish darajalarning o’zgarishini misollar bilan tushuntiring (oksidlanish, qaytarilish, oksidlovchi, qaytaruvchi, oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari, elektrod potensiali, pH)
112	Gravimetriya usulining mohiyati nimadan iborat? (modda massasi, tortish, texnik va analitik tarozilar, sezgirligi, o’lchash qoidalari, toshlar, aniqlik, bevosita va bilvosita gravimetrik usullar, cho’ktiriladigan shakl, tortiladigan shakl).	Bu analiz tekshirilayotgan modda yoki uning tarkibiy qismlarini kimyoviy toza holda yoki muayyan birikmalar holida ajratib, ajratilgan moddaning massasini aniq o ‘lchashga asoslangan. Gravimetrik analiz ajratish, haydash, cho'ktirish usullariga boiinadi. Barcha gravim etrik usullar bevosita va bilvosita holda bajariladi. Ajratish usullari aniqlanuvchi tarkibiy qismni erkin holda miqdoriy jihatdan to‘liq ajratib, uning massasini o'lchashga asoslangan. Masalan, qotishmadagi oltinni aniqlash talab etilsa, dastavval, qotishma zar suvida eritiladi, so'ngra eritm adagi oltin biror qaytaruvchi ta’siridan tegishli tartibda qaytariladi, natijada erkin holda ajralgan oltin cho'kadi. Cho'kma filtrlanib, suyuLtirilgan HCI eritmasi bilan yuvilgandan keyin quritib olinadi va uning massasi o ‘lchanadi
113	Gravimetrik cho’ktirish usuli mohiyati nimadan iborat? (aniqlanadigan modda massasi, cho’ktiruvchi miqdori, cho’kma tuzilishi va massasining o’zaro bog’liqligi, cho’ktiriladigan shakl, eruvchanlik ko’paytmasi, tortiladigan shakl, kimyoviy formula, tarkib, barqarorlik, qayta hisoblash faktori, gravimetriyada xatolar manbalari, analiz bosqichlari).	Cho‘ktirish usullarida aniqlanadigan modda kimyoviy reaksiyalar yordamida kam eruvchan birikma holida cho'ktiriladi. Hosil bo’lgan cho‘kma dekantatsiyalanadi, filtrlanadi, yuviladi va so‘ngra quritiladi. Quritish jarayonida va, ayniqsa, kuydirish natijasida cho'kma butunlay boshqa moddaga aylanishi mumkin. Gravimetriк analizda ana shuning uchun ham cho'ktiriladigan va tortiladigan shakllartushunchalari mavjud. Tegishli reaktiv ta’sirida eritm adan cho'km aga tushirilgan, kam eruvchan birikma cho'ktiriladigan, analizning oxirgi natijasini olish uchun tarozida tortiladigan birikma esa tortiladigan shakl deb ataladi. Ayrim hollarda, tortiladigan va cho'ktiriladiganshakllar o‘zaro to‘g‘ri kelishi ham mumkin, masalan, BaSO4 bunga misol bo'la oladi. Gravimetrik analizda xatolar ko‘p sonli amallarga bog‘iq. Bular qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin: 1 ) tortish (namuna. olish va yakuniy tortish) xatosi; 2 ) cho'ktirish xatosi (to‘la cho‘km aslik, begona moddalarning birgalashib cho'kishi); 3) dekantatsiya xatosi (cho'kma zarrachalari bir qism ining suyuqlikni to‘kish vaqtida yo'q otilishi); 4) filtrlash xatosi (filtrning noto‘g‘ri tanlanishi, voronkaga noto‘g‘ri o‘rnatilishi va filtrlashning noto‘g‘ri o'tkazilishi); 5) yuvish xatosi (yuvadigan suyuqlik va umiqdorining noto‘g ‘ri tanlanishi); 6 > quritish va kuydirish xatosi (tem peraturaning zaruratdan yuqori yoki past bo‘Iishi, filtrning kuyishi davomida moddaning filtr kuli bilan qisman uchib ketishi, cho'kma tarkibining kimyoviy o ‘zgarishi).
114	Kislota va asoslarning Brensted-Louri nazariyasi (proton, elektron, kislota-asos reaksiyalari, tutash kislota-asos juftlari, nazariyalarning kamchiliklari).	Brensted-Lourining proton nazariyasi. Bu nazariya kislotalik va asoslikni protonli reaksiyalar yordam ida tushuntiradi. Kislota —proton donori, asos —proton akseptori. Demak, ushbu nazariyaga ko‘ra, kislotalar vodorod ioni-protonga ega bo‘lishi kerak. Brensted-Louri nazariyasiga ko‘ra, har bir kislotaga tegishli tutash asos va har bir asosga mos tutash kislota to‘g ‘ri keladi. Brensted-Louri nazariyasiga ko ‘ra, kislota va asoslarning kuchli erituvchining tabiatiga bog‘liq. Kuchli asos xossalarini ifodalovchi suyuq ammiak eritmasida hamma kislotalar to‘lig‘icha dissotsilanadi va ulaming barchasi bu muhitda kuchli kislota hisoblanadi. Ammiakka nisbatan akseptorlik xossalari kam roq ifodalangan erituvchilarda kislotalar to‘liq dissotsilanmaydi. Brensted-Louri nazariyasi tarkibida protoni boMmagan m oddalarning kislotalik xossalarini nam oyon etishini tushuntirib berolmaydi.
115	Kislota va asoslar haqidagi asosiy tasavvurlar (Arrenius, Osvald, Lyuis, Kreshkov nazariyalari, proton, elektron, gidrid, eng kuchli, kuchli kislota, eng kuchli asos, erituvchilarning kislota-asos xossalariga ta’siri).	Kimyoning rivojlanish tarixida kislota va asoslar haqidagi tasavvurlar mukarnmallashib, to'ldirilib va oydinlashtirilib borildi. Agar ilgari olimlar, asosan, suvdagi eritmalar bilan ishlagan boisalar, hozirgi vaqtda ko‘plab boshqa erituvchilardan foydalanm oqdalarki, ular bizning odatdagi tushunchalarim izni tubdan o ‘zgartirib yubordi. Hozirgi vaqtda kislota va asoslarning o'ziga xos xususiyatlari — kislota va asoslik xossalari faqat suvdagi eritm alardagina emas, balki suvsiz eritmalarda va erkin holda ham mavjud ekanligi isbotlangan. Ostvald-Arrenius nazariyasi- Bu naz:ariyaga ko'ra suvdagi eritmalarda kislotalar deb, vodorod ioni, asoslar deb esa gidroksid ioni hosil qilib dissotsilanuvchi moddalarga aytiladi. Suvsiz eritmalarda bu tushunchalar noaniq bo‘lib, kislota va asoslarni to’liq tavsiflab berolmaydi. Lyuis nazariyasiga ko‘ra asoslar deb, molekulasida bog'lar hosil qilishda ishtirok etmagan elektron juftlari bo‘lgan va ushbu juftlar mustahkarn oktet hosil qilishga moyil bo'lgan kimyoviy birikmalarga aytiladi. Masalan, ammiak asos, chunki uning molekulasida erkin elektron jufti mavjud: iNH^. Kislotalar deb, molekulasida barqaror elektron gruppasi hosil qilish uchun elektron juftlari bo‘lmagan va asoslam ing shunday elektron juftlari bilan birikib barqaror oktet hosil qilishgam oyil, bo‘sh orbitali bo‘lgan moddalarga aytiladi. A .P.Kreshkov barcha ma’lum nazariyalarni umumlashtirib, proton-elektron-gidrid konsepsiyasini (1979-y.) ilgari surdi. Unga ko'ra, proton bilan elektron orasidagi reaksiyani kislota-asosli reaksiya deb qarash mumkin
116	Kislota va asoslarning Osvald nazariyasi (proton, elektron, kislota-asos reaksiyalari, tutash kislota-asos juftlari, nazariyalarning kamchiliklari).	Bu naz:ariyaga ko'ra suvdagi eritm alarda kislotalar deb, vodorod ioni, asoslar deb esa gidroksid ioni hosil qilib dissotsilanuvchi moddalarga aytiladi. Suvsiz eritmalarda bu tushunchalar noaniq bo‘lib, kislota va asoslarni to’liq tavsiflab berolmaydi. Ushbu noaniqlikni oydinlashtirish maqsadida ko'plab nazariyalar tavsiya qilingan.
117	Kislota va asoslarning Lyuis nazariyasi (proton, elektron, kislota-asos reaksiyalari, tutash kislota-asos juftlari, nazariyalarning kamchiliklari	Lyuis nazariyasiga ko‘ra asoslar deb, molekulasida bog'lar hosil qilishda ishtirok etmagan elektron juftlari bo‘lgan va ushbu juftlar mustahkarn oktet hosil qilishga moyil bo'lgan kimyoviy birikm alarga aytiladi. M asalan, ammiak asos, chunki uning molekulasida erkin elektron jufti mavjud: iNH^. Kislotalar deb, molekulasida barqaror elektron gruppasi hosil qilish uchun elektron juftlari bo‘lm agan va asoslam ing shunday elektron juftlari bilan birikib barqaror oktet hosil qilishga moyil, bo‘sh orbitali bo‘lgan moddalarga aytiladi. Bu nazariyaga asosan, BCl3, FeCl3 va boshqalar kislota hisoblanadi, chunki ulaming molekulalarida bir juft elektron uchun bo‘sh (vakant) orbital mavjud
118	Titrlash natijalarini hisoblash. (titrlash egri chiziqlari, titrlash natijalarini hisoblash, titr, normallik, standart eritma, normallik, tuzatish koeffisiyenti, aniqlangan va tayyorlangan titr, natijalar, massa birliklari, bevosita va teskari titrlash.)