Analitik kimyo va uni fan sifatida shakllanishi

1	Analitik kimyo va uni fan sifatida shakllanishi (xususiy reaksiyalar, indikatorlar nazariyasi, kompleks birikmalarning koordinasion tuzilish nazariyasi, kislota va asoslar nazariyalari )	Analitik kimyo - moddalarning kim yoviy tarkibi va tuzilishini aniqlash uchun qo'llaniladigan , analiz usullari va vositalari haqidagifandir. A.Vememing koordinatsion nazariyasiga muvofiq, kompleks birikma molekulasida markaziy o ‘rinni markaziy ion (kompleks hosil qiluvchi), uning atrofmi manfiy zaryadlangan yoki neytral zarrachalarligandlar (addend) egallaydi. Markaziy ionga birikuvchi ligandlar soni kompleks hosil qiluvchi ionning tabiatiga mos boiib, unga koordinatsion son deyiladi. Koordinatsion son 2 ,4 ,6, ayrim hollarda 8 ga teng bo'lishi mumkin. Indikatorlarning ion nazariy asi. Bu nazariya 1894-yilda V.Ostvald tom onidan elektrolitik dissotsilanish nazariy asi asosida yaratildi. Unga ko ‘ra indikatorlar Hind tarzda ifodalanib, quyidagicha dissotsilanadi, deb qaraladi: HInd<^№+Ind- Brensted-L ourining proton nazariyasi. Bu nazariya kislotalik va asoslikni protonli reaksiyalar yordam ida tushuntiradi. Kislota —proton donori, asos — proton akseptori. Demak, ushbu nazariyaga ko‘ra, kislotalar vodorod ioni-protonga ega b o ‘lishi kerak. BrenstedLouri nazariyasiga ko‘ra, har bir kislotaga tegishli tutash asos va har bir asosga mos tutash kislota to‘g ‘ri keladi
2	Analitik kimyoning ahamiyati, o’rni, amaliyot bilan bog’liqligi ( xalq xo’jaligi, meditsina, ekologiya, geologiya, geoximiya, fizika, mineralogiya, metallurgiya, kimyoviy texnologiya, biologiyada, turli texnologik jarayonlar)	Analitik kimyo: texnika, geologiya, geokimyo, biologiya, meditsina, agrokim yo, tuproqshunoslik va shu kabi fanlarning rivojlanishida muhim ahamiyatga ega. Analitik kimyoning boshqa fanlar bilan aloqalari har tom onlam a keng bo‘lib, u boshqa fanlar va texnikadanturli yangi tam oyillar va qonuniyatlarni olib, ulami analiz usullari darajasiga ko‘taradi
3	Analiz usullari va ularga qo’yiladigan talablar ( kimyoviy, fizik, biologik, miqdoriy analiz, sifat analiz, temperature, konsentratsiya, pH, sezgirlik)	Analiz usullarining barchasi to'g'rilik va qayta takrorlanuvchanlikni ta’minlashi kerak. Shuning uchun ulamlng bar bin aniq va to‘g ‘ri hajarilishi lozim. Odatda, moddalami topish deganda, biz sifat analizini, aniqlash deganda esa miqdor analizini nazarda tutamiz. Sifat analizi modda yoki moddalar aralashm asining qanday tarkibiy qismlardan iboratligi, tuzilishi, uning tarkibidagi funksional gruppalar va boshqalar, miqdoriy analiz esa moddaning miqdori va undagi tarkibiy qismlarning miqdorlari haqida ma’lumot beradi. Kimyoviy usullar moddalarning kim yoviy xossalarini (kimyoviy reaksiyalar) tekshiriladi. Fizikaviy usullarda moddalarning fizik xossalari (suyuqlanish va qaynash haroratlari, issiqlik va elektr o ‘tkazuvchanliklari, issiqlik ta’siridan nur chiqarish, nur yutish, nurning modda bilan ta’sirlashuvi, alanga rangining bo‘yalishi va boshqalar) tekshiriladi. Biologik usullar inson va boshqa biologik turlarning turli sezgi organlari yordamida moddalarning xossalarini tekshirishga asoslangan.
4	Analitik kimyo, analitik kimyoning asosiy vazifalari (xususiy reaksiyalar, analiz usullari, natijani to’g’riligi,aniq va takrorlanuvchanligi, atrof - muhit monitoringini	Analitik kim yoning asosiy vazifalari sifatida quyidagilarni aytib o‘tish mumkin: m a’lum analiz usullarining nazariy asoslari va amaliyotining takomillashishi ham da ravnaqini ta’minlash; fan va sanoatning talablariga javob beradigan yangi analiz usullarini yaratish, ularning nazariy asoslarini ishlab chiqish, avtom atlashtirilgan va kompyuterlashtirilgan analitik m etodikalar va sistemalarni yaratish hamda ularni amaliyotga tatbiq etish; ayrim obyektlar tarkibidagi moddalaming tarkibiy qismlarini (elementlar, ionlar, funksional guruhlar) intensiv aniqlash usullarini ishlab chiqish; murakkab aralashmalar tarkibidagi moddalami ajratishning mukammal usullarini yaratish, ilmiy tadqiqot ishlarining kimyoviy analitik nazorat qilinishini ta’minlash; moddalar tarkibidagi asosiy (bosh) tarkibiy qismlar ( 100-1 %) ni va begona moddalaming zarrasini (kirishmani) (lO ^-lO '^ %) topishga imkon beradigan usullar yaratish; atrof-muhit monitoringini, olinadigan har bir natijaning to‘g‘ri, aniq va qayta takrorlanuvchan bo’lishinimta’minlash; moddalami analiz qilishning tez, arzon va aniq usullarini yaratish; moddalam ing tuzilishini, turli obyektlarda tarqalishini aniqlashga imkon beradigan usul, vosita va metodikalar ishlab chiqish.
5	Analitik kimyoning xalq xo’jaligida qanday ahamiyati bor? (meditsina, ekologiya, geologiya, geoximiya, fizika, mineralogiya, metallurgiya, kimyoviy texnologiya, biologiyada, turli texnologik jarayonlar	Har qanday «fanning m aqsadi — oldindan k o ‘ra bilish va foyda keltirishdir» deganda, D .I.M endeleyev juda haq edi. Analitik kimyo bu fikrni to'liq tasdiqlaydi, u barcha ishlab chiqarish tarm oqlarining texnologik jarayonlarini ham , fanlarni ham zarur usullar bilan ta ’m inlaydi va shu sohalarga bevosita foyda keltiradi. Analitik nazorat yo‘lga qo‘yilmagan b o ‘lsa, har qanday korxona ham kattanzarar bilan ishlab , xalq xo‘jaligida yaroqsiz mahsulotlarning ko‘payishiga olib keladi. Analitik kimyo, krim inalistika, tarix va boshqa fanlar uchun ham m uhim ahamiyatga ega. Bugungi kunda arzim asday ko‘ringan ashyoviy dalil kimyoviy analiz qilinsa, jinoyat osongina ochiladi.
6	Reaksiyaning tezligi deb nimaga aytiladi va unga ta’sir etuvchi omillar qaysilar? (kirishuvchi moddalar, konsentrasiyalar, moddalar tabiati, harorat, reaksiya mahsuloti va bosim )