Ammiakti sintez qılıw boyınsha birinshi urınıslar xviii-ásirdiń aqırına tuwrı keledi. XIX -ásir dawamında Bul jóneliste kóplegen izertlewler alıp barıldı

1.3Katalizatorlarni alıw usılların jetilistiriw sebepli sintez ústinleriniń ónimliligin sezilerli dárejede asırıw múmkin boldı.
Júdá joqarı basımlarda teń salmaqlılıq ammiak payda bolıwına sonshalıq sezilerli dárejede jıljıydiki, temperaturanı 800-900°Cga kóteriw múmkin kórinedi, bunda (500 atm basım astında ) reakciya arnawlı kiritilgen katalizatorlarsiz dawam etedi. apparatqa. Bunday sharayatlarda, kórinisinden, reaksiya apparatı diywallarınıń katalitik tásiri etarli - laboratoriya apparatında, katalizatorlar bolmaǵanda, reakciya joqarı tezlikte dawam etdi hám dáslepki qospanıń joqarı dárejedegi konversiyasiga erisildi.
2.Ammiak sintez reaksiyasınıń basqıshları.

Katalizator maydanında júz bolatuǵın gazsimon elementlar ortasındaǵı hár qanday reakciyanı izbe-iz bes basqıshqa bolıw múmkin:

1) gazsimon reaktivlerdi katalizator maydanına ótkeriw;
2) adsorbsiya
3) sırtındaǵı reaksiya
4) reaksiya óniminiń sırtından desorbsiyasi
5) reaksiya ónimin sırtından gaz fazası kólemine ótkeriw.
Geterogen gaz katalitik reakciyalarında adsorbsiya kóbinese salıstırǵanda joqarı aktivleniw energiyası menen xarakterlenedi hám úlken muǵdardaǵı ıssılıq (1 g-buyım adsorbsiyalangan gaz ushın 10 nan 100 kkalga shekem) ajralıp shıǵıwı menen birge keledi. Bunday adsorbsiya aktivlestirilgen dep ataladı.
Dizimde keltirilgen basqıshlardan birewiniń tezligi basqa basqıshlardıń stavkalarınan talay tómen bolıwı múmkin, keyin bolsa bul basqısh ulıwma processtiń tezligin belgileydi. Basqıshlardıń qay-qaysısı aste bolıwı sistemanıń qásiyetlerine hám sırtqı parametrlerdiń bahalarına baylanıslı. geyde katalitik processtiń tezligi gazsimon elementlardıń sırtqa ótiw basqıshları hám sırtından reaksiya ónimleri menen belgilenedi. Mısal ushın, eger gaz qospası katalizator qatlamınan tómen sızıqlı tezlikte ótetuǵın bolsa, ol halda elementlardıń katalizator maydanına ótiwi aste keshedi hám ulıwma process tezligin sheklewi múmkin - reaksiya tómen aktivlik energiyası menen xarakterlenedi. temperatura asıwı menen reaksiya tezliginiń azmaz asıwı. Kóbinese reaksiya tezligi sırtındaǵı adsorbsiya, desorbsiya yamasa reakciya tezligi menen shegaralanadı.
Ammiaktiń katalitik sintezi basqıshları tómendegishe. Azot hám vodorod gaz fazasınıń kóleminden katalizator maydanına tarqaladı, bul erda eki gazdıń aktivlestirilgen adsorbsiyasi júz boladı. Keyinirek, adsorbsiyalangan azot adsorbsiyalangan yamasa gazsimon vodorod menen reaksiyaǵa kirisiwedi hám izbe-iz imid NH, amid NH₂ hám ammiak NH₃ payda boladı. Ekinshisi sırtından desorbsiyalanadi hám gaz fazasınıń kólemine kiredi.
Ammiaktiń sintez hám bólekleniw tezligin úyreniw salasındaǵı keń kólemli jumıslar teoriyalıq ximiya ushın júdá kóp materiallar beredi, eger olardıń zárúrli bólegi sanaat sintezi ushın nátiyjeli katalizatorlarni tabıwǵa hám olardan paydalanıwdıń optimal shártlerin anıqlawǵa arnalǵan..
Temir, molibden hám volfram katalizatorlarida ammiak sintezi tezligin hám temir hám mıs katalizatorlarida Ammiaktiń bólekleniw tezligin ólshew sonı kórsetdiki, túrli katalizatorlarda sintez tezligi túrli katalizatorlarda reakciya mexanizminiń ulıwmalıǵın kórsetetuǵın teńlemege boysunadı.
onday etip, jámi processlerdiń kinetik ólshewleri azotning adsorbsiyasi hám desorbsiyasi Ammiaktiń sintezi hám bólekleniwiniń sheklewshi basqıshları ekenligin tastıyıqlaydı.
Izotermik sharayatta joqarı basım astında ammiak sintezi tezligin úyreniw 300 atm basımda, 425-525°C temperaturada 25°C aralıqta hám hár qıylı temperaturalarda stexiometrik quram daǵı sap azot-vodorod qospası menen alıp barıldı. kislorodtı eritiw usılı menen alınǵan temir katalizatori (alyuminiy oksidi hám kaliy oksidi menen aktivlestirilgen) menen kosmik tezlikler.
Tap sol temperaturada hám túrli kólem tezliginde reakciya tezligi konstantalarining bahaları bir-birine jaqın boladı.