Ammiakti sintez qılıw boyınsha birinshi urınıslar xviii-ásirdiń aqırına tuwrı keledi. XIX -ásir dawamında Bul jóneliste kóplegen izertlewler alıp barıldı

Tiykarg’i bo’lim
1.1.Sintetik ammiak islep shıǵarıw procesiniń fizikalıq-ximiyalıq tiykarları
Ammiak sintez reaksiyasınıń teń salmaqlılıqı
Azotning vodorod menen bir qansha birikpeleri málim: ammiak NH₃, gidrazin NaH₄, azot kislotası HN₃. Ammiak hám gidrazinni tuwrıdan-tuwrı elementlerden alıw múmkin.
Biraq, Ammiaktiń sanaat sintezi sharayatında gidrazin payda bolmaydı - Ammiaktiń sintezi qosımsha ónimler payda bolmastán júz bolatuǵın ápiwayı reakciya bolıp tabıladı.
Hidrazin birdey katalizatorlar qatnasıwında, lekin tómen temperaturalarda hám azot-vodorod qospasınıń joqarı aǵıs tezliginde payda boladı.
Atmosfera azotining ammiak formasında baylanısıwı teńleme boyınsha júz boladı :
N₂+3H₂=2NH₃+2Q
bul jerde Q NH₃ reaksiyasınıń ıssılıq effekti
Ammiaktiń teń salmaqlılıqtı unami quramında qospalar bolmaǵan stoxiometrik azot-vodorod qospası ushın basım hám temperaturaǵa baylanıslı ekenligi tastıyıqlanǵan. Reaksiya islep shıǵarıw ushın zárúr bolǵan tezlikte 400-500°C den tómen bolmaǵan temperaturada dawam jetip atırǵanlıǵı sebepli, teń salmaqlılıqtı ammiak payda bolıwına sezilerli dárejede ózgertiw ushın júzlegen atmosfera dárejesindegi basım talap etiledi. Joqarı basım daǵı teń salmaqlılıq tuwrısında tuwrıdan-tuwrı eksperimental maǵlıwmatlar ámeldegi bolmaǵanda, teń salmaqlılıq konstantasini 1935-jılda R.Nyuton tárepinen usınıs etilgen usıl járdeminde esaplaw múmkin. 22 gaz ushın qısılıw maǵlıwmatlarınan paydalanıp, ol olardıń aktivlik koefficiyentlerin esaplab shıqtı. Málim bolıwısha, vodorod, geliy hám neondan tısqarı barlıq gazlar ushın alınǵan bahalar birdey pasaytirilgan temperatura hám basım daǵı aktivlik koefficiyentleriniń ortasha bahaları menen qanaatlanǵan dárejede sáykes keledi. Ammiak sintez reaksiyasınıń ıssılıq effekti temperatura hám basımǵa da baylanıslı ammiak sintezi reaksiya tezligi gaz siyaqli azot hám vodoroddan Ammiaktiń sintezi tek qattı katalizatorlar qatnasıwında ólshenerlik tezlikte baradı bul heterojen gaz katalitik reakciyası.