Ammiakti sintez qılıw boyınsha birinshi urınıslar xviii-ásirdiń aqırına tuwrı keledi. XIX -ásir dawamında Bul jóneliste kóplegen izertlewler alıp barıldı

Kirisiw
Ammiakti sintez qılıw boyınsha birinshi urınıslar XVIII-ásirdiń aqırına tuwrı keledi. XIX -ásir dawamında Bul jóneliste kóplegen izertlewler alıp barıldı. Olar bul reaksiyanı bir hil gaz reaksiyası retinde ámelge asırıwǵa, vodorodtı sintez qılıw ushın " statu nascendi" de paydalanıwǵa, katalizatorlarni tabıwǵa háreket etdiler. Bul islerdiń barlıǵı unamlı nátiyjelerge alıp kelmadi hám bunnan tısqarı, keyingi izertlewler ushın hesh qanday kórsetpe bermadi. Tek teris reaksiya, Ammiaktiń dissotsiatsiyasini úyreniw nátiyjesinde 500-780 ° hám atmosfera basımında ammiak tolıq bóleklenmesligin kórsetdi. Ximiyalıq teń salmaqlılıq haqqındaǵı táliymat kózqarasınan, bul ammiak sintezining fundamental múmkinshiligin keltirip shıǵardı. Ammiaktiń zúráátliligin asırıw ushın 1901 jılda Le Chatelier tárepinen ámelge asırılǵan joqarı basımdı qóllaw kerek edi. Tájiriybeler áwmetsiz juwmaqlandi - reakciya apparatı jarılıwı júz boldı.
Keyingi on jıllıqta reaksiyanıń teń salmaqlılıqı muǵdarlıq tárepten anıqlandi (Gaber, Nernst). izertlew alıp barıldı salıstırǵanda tómen basımlarda - 100 den tómen. Keyinirek 1000 atm ge shekem bolǵan basım daǵı teń salmaqlılıqtı ólshew sonı kórsetdiki, ideal gazlar ushın tek temperatura funktsiyası bolǵan teń salmaqlılıq konstantasi RC da sezilerli dárejede basımǵa baylanıslı. Kestede. 25 ammiak sintez reakciyasınıń teń salmaqlılıq konstantalarining bahaların kórsetedi eksperimental maǵlıwmatlardan esaplanǵan hár túrlı temperatura hám basımlar. Kesteden kórinip turıptı, olda, mısalı, 450 ° de basımdıń 10 nan 1000 atmgacha eliriwi Kp ma`nisiniń úsh retten kóbirek asıwına alıp keledi. Revolyuciyadan aldınǵı Ózbekistanda texnikalıq tárepten baylanısqan azotning birden-bir dáregi koks-ximiyalıq ammiak bolıp, onı islep shıǵarıw oǵan bolǵan talaptı qandırıw ushın etarli emes edi. Birinshi jáhán urısı dáwirinde artqan bul mútajlikler Chili selitrasining importı esabına qandirildi. Jas Rossiya ushın azot sanaatın jaratıw júdá zárúrli wazıypa edi hám sol sebepli 1918 jıl avgust ayında baylanısqan azot boyınsha komissiya tuzildi. azot hám vodorod qospasına túrli katalizatorlarning tásirin úyreniw ushın laboratoriya izertlewleri ótkerildi. Uran katalizatorida ammiak ızları hám 1919-jıl fevral ayında volfram-molibden-alyuminiy oksidi aralas katalizatorida 7, 5 MPa basım hám 605-470°Cctemperaturada NH₃ kontsentratsiyası alındı.gaz qospası 6,55% ni quradı. Bul tájiriybeler Germaniyada sintetik ammiak islep shıǵarılıwı haqqındaǵı maǵlıwmatlar ele daǵaza etilmegen bir waqıtta ámelge asırıldı. Biraq gaz joq ekenligi hám elektr energiyası daǵı úzilisler sebepli tájiriybeler toqtatildi. 1925-jıl ortalarında chernorechenskiy ximiya zavodında birinshi sintetik ammiak zavodın qurıw tuwrısında qarar qabıllandı. Baylanısqan azot komiteti dúzildi. Sol jılı komitet tapsıriwina qaray bir gruppa qánigeler islep shıǵarıw menen tanısıw, ásbap -úskeneler satıp alıw maqsetinde shet elge jo'nab ketti. 1926-1927-jıllar dawamında Chernorechenskiy ximiya zavodında sintetik ammiak óndiriwshi tsex qurılıp jumısqa túsirildi. 1928-jıl 9-fevralda mámleketimiz birinshi ret sintetik ammiak aldı.