Ammiakti sintez qılıw boyınsha birinshi urınıslar xviii-ásirdiń aqırına tuwrı keledi. XIX -ásir dawamında Bul jóneliste kóplegen izertlewler alıp barıldı

1.2.Katalizatorlar.
Ammiak sintez reakciyası ushın katalizatorlar temir, platina, osmiy, marganets, volfram, uran, rodiy hám basqa metallar bolıp, olardıń atomlari sırtqı tárepden toldırilmagan ekinshi elektron qatlam menen xarakterlenedi. Ásirese, joqarı aktivlik osmiy hám urandagi laboratoriya izertlewlerinde anıqlandi. Biraq, katalizatorni laboratoriyada hám kúnine júz mińlaǵan hám millionlap kubometr gazdı qayta isleytuǵın zavodta isletiw shártleri basqasha. Islep shıǵarıw talaplarına juwap beretuǵın katalizatorlarni tabıw ushın kóp kúsh sarplandi.
Sanaat katalizatori joqarıda talqılaw etilgen reakciyanıń teń salmaqlılıq jaǵdayınıń temperaturaǵa baylanıslılıǵı sebepli salıstırǵanda tómen temperaturalarda aktiv bolıwı kerek. Katalizatorning aktivligi uzaq waqıt dawamında turaqlı jáne etarlicha joqarı dárejede saqlanıwı kerek. Gazda birpara záhárlerdiń bar ekenligi, olardı tolıq alıp taslaw quramalı hám qımbat process bolıp, katalizatorning aktivligine sezilerli tásir kórsetpesligi kerek. Aqır-aqıbetde, katalizator arzan bolıwı kerek. Bul talaplar atqarılmaydı, mısalı, osmiy, platina, uran, temir; birinshi eki metal aktiv hám turaqlı katalizatorlar, biraq qımbat ; uran aktiv katalizator, lekin suw puwi menen ańsat uwlı zatlanadı ; pasaytirilgan metall temir aktiv hám arzan, biraq biyqarar katalizator bolıp tabıladı. sanaat talaplarına eń jaqsı juwap beretuǵın katalizatorni izlew ushın mińlaǵan túrli materiallar sınaqtan ótkerildi - derlik barlıq metallar, jalǵız ózi yamasa hár túrlı koefficientte eki hám ush kombinatsiyada. Hátte ilgeri bir neshe elementlardan shólkemlesken katalizatorlar kóbinese olardıń bólek strukturalıq elementlarına qaraǵanda aktivlew ekenligi belgilengen. Tájiriybe sonı kórsetedi, bul naǵıs temir katalizatorlarida ammiak sintezida da kórinetuǵın boladı : den temirdi qaytarıw nátiyjesinde alınǵan ammiak sintezi ushın katalizatorlar. derlik birdey ximiyalıq quramǵa iye bolǵan túrli kánlerdiń kóni aktivliginde geyde úsh-tórt ret parıq etedi. Bul baqlawlar keyingi izertlewler ushın tiykar boldı. Málim bolıwısha, joqarıdaǵı talaplardı qandiradigan katalizator kishi muǵdardaǵı alyuminiy hám kaliy oksidleri qosılǵan metall temir bolıp tabıladı. Bunday katalizator sap temirge qaraǵanda aktivlew hám sanaat gaz sharayatında kóp aylar dawamında aktiv bolıp qaladı. Hár bir katalizator málim bir optimal temperatura rejimi menen xarakterlenedi. Temir yamasa temir rudasidan tayarlanǵan katalizatorlar processni 450°C den tómen bolmaǵan hám 600°C den joqarı bolmaǵan temperaturalarda ámelge asırıwǵa múmkinshilik beredi. Bul tárepten olardan sezilerli dárejede parıq etedi, mısalı, kaliy-alyuminiy temir-cianid, quramalı siyanid duzların bóleklew nátiyjesinde alınǵan temir aktivlestirilgen katalizatorlar. Bul katalizatorlar qashannan berli 400°C hám odan tómen temperaturalarda aktiv bolıp tabıladı. Katalizatorning aktivligin asırıw apparattıń ónimliligin asırıwdıń nátiyjeli usılı esaplanadı.