Амир Темур қабрининг очилиши

Амир Темур қабрининг очилиши М. Қаюмовнинг хотиралари ва айрим манбалар асосида Соқибқирон АмирТемур қабрини очиш билан боғлиқ маълумотлар ҚАБРНИ ОЧИШДАН КЎЗЛАНГАН МАҚСАД Ўша даврда буюк саркарда қабри қаерда жойлашгани ва умуман Амир Темур Ўзбекистонда дафн этилганлиги ҳақидаги гапларга Совет раҳбарияти шубҳа билан қарарди. 1941 йил 21 март куни Сталинга Марказий комитет ва Маданият министрлиги томонидан Гўри Амир мақбарасида археологик қазишма ишларини олиб бориш ҳақида хат етиб келди. Экспедициянинг мақсади — Амир Темур қабрини аниқлаш ва Ўрта асрларда яшаб, фаолият юритган Темурийлар сулоласини илмий асосда текшириб ўрганиш деб кўрсатилганди. Тегишли ҳужжатлар тайёрлангандан сўнг Сталиннинг буйруғига кўра ишчи гуруҳ тузилди. Унга бошлиқ қилиб олим ва жамоат арбоби Қори Ниёзов тайинланди, Гуруҳга тилшунос олим А.Семёнов, антрополог олим М.Герасимов, таниқли ёзувчи С.Айнийлар киритилди (ўша пайтлар Амир Темур ҳақида асар ёзиш С.Айнийнинг орзуси эди). Малик Қаюмов эса иш жараенини тасвирга олувчи бош оператор этиб тайинланди.1941 йил 15 май куни экспедиция бошланиши белгиланган кундан 5 кун олдин, ишчи гуруҳи Самарқандга етиб келди ва тайергарлик ишлари кўриб қўйилди. Гўри Амир мажмуасидаги қабрларнинг очилиши ҳақида хабар топган маҳаллий аҳоли норозилик билдириб, йиғилишиб кела бошлашди. Биринчи кунданоқ минглаб одамлар келишди. Йиғилганларнинг баъзиларини эса бу олимлар нималар қилмоқчи эканлигини билиш қизиқтирар эди. ИШНИНГ БОШЛАНИШИ 1941 йил 2 июн биринчи иш куни деб белгиланди. Ҳар эҳтимолга қарши маҳаллий усталар ҳам чақириб қўйилди. Шу куни эрталаб соат 8:00 да мажмуадаги қабрлардан бирининг устидаги тошни кўтаришди. Бу қабрни ўрганиш учун уч кун сарфланди. Негадир ундаги суяк қолдиқлари яхши сақланиб қолмаган эди. Герасимов фақат бош чаноғи ва умуртқа суякларини олиб, уларни бир қутига солди. Бу қабр Амир Темурнинг суюкли фарзанди Шоҳруҳ Мирзога тегишли эди.