Аҳмедова З. М

озларжон, ғозларжон, 
Қорнинг очдими? 
Кечикмасдан келингиз, 
Таомингиз ейингиз. 
Мактабгача ёшдаги дудуқланувчи болаларда турли даражада (ифода 
топган 
ҳаракат 
камчиликлари, 
шунингдек, 
қўл 
бармоқларини 
ҳаракатлантиришдаги камчиликлар кузатилади. Хусусан, текширувлар 
асосида қуйидагиларни аниқладик: агар майда қўл моторикаси 
ҳаракатларнинг ривожланиши ёшига мос бўлса, нутқини ривожланиши ҳам 
меъёр даражасида бўлади. Бармоқлар ёрдамида турли машқларни бажариб. 
бориб, бола қўллари ҳаракатларини яхши ривожланишига эришилади. Бу эса 
боладаги дудуқланишга ижобий таъсир кўрсатибгина қолмай, балки болани 
расм чизиш ва ёзиш малакасини ўзлаштиришга тайёрлаб беради. Қўл 
панжалари 
ҳаракатчан, 
эгилувчан 
бўлиб 
боради, 
ҳаракатларнинг 
чекланганлиги бардам топади. 
Биз тавсиямизда икки турдаги топшириқларни келтирамиз:
1- бармоқлар билан ишлаш.
2- Саноқ ёки гугурт чўплари билан ишлаш.
1-турда 
турли ашёлар, ҳайвонлар ва қушларни ифодаловчи шакллар 
танлаб олинган. Ҳар бир шаклга аталган шеър ва суръатлар ҳам мавжуд. Ҳар 
бир машқни бажаришда барча бармоқларнинг иштирок этишига интилиш 
зарур, машқларни ҳам ўнг қўлда, ҳам чап қўлда бажариш лозим. 
Шеър билан тўлдириб бориладиган 2-туркумда саноқ ёки гугурт чўплари 
ёрдамида ифодаланадиган буюмлар тасвирлардан фойдаланилади. Дастлаб 

---

117 
геометрик шакллар билан танишиб олинади ва барча таъсвирлар ана шу 
шакллар асосида кўрилганлиги кўрсатилади. Бу тасвирларнинг шеър билан 
тўлдириб борилиши дудуқланувчи болаларни дудуқланишини бартараф этиш 
билан болада кўриш хотираси, эшитиш хотирасини ҳам мустаҳкамлашга 
қаратилган. 
Адабиётлар: 
1.
Устранение заикания у дошкольников в игре. И.Г.Выгодская, 
Е.Л.Пеллингер, Л.П.Успенская. Москва 1984г. 
2.
К.Шодиев “Мактабгача ёшдаги болаларни тўғри талаффузга 
ўргатиш”. Тошкент 1995 й.