Amea folklor institutu

2. TASUA

Tâsua kelime manasıyla Arapça ‘Muharrem’in dokuzuncu günü’ anlamına gelmektedir [⁸⁷]. Tâsua Caferiler için Kerbela’da İmam Hüseyin’in şehit edilmesinden bir önceki gün anlamını taşır. Tâsua günü İmam Hüseyin ve ailesinin konakladığı çadırlara saldırı düzenlenir. Bunun üzerine İmam Hüseyin ibadet ve vedalaşmak için bir gün mühlet ister. Gece yarısı olduğunda yanındakileri çağırır, yarın meydanda onları kesin bir ölümün beklediğini söyler ve gecenin karanlığından faydalanıp gitmelerini ister. Fakat yanından kimse ayrılmaz kesinlikle öleceklerini bilmelerine rağmen onu terk etmezler. Rivayet edilen bu hadise Caferiler tarafından hiç unutulmaz. O gün Hz. Hüseyin’in yanında olanlara ithafen, Muharrem ayının 9. gecesi yani Tâsua gecesi sinelerine vurarak yemin ederler ki, eğer biz de Kerbela’da olsaydık, asla seni yalnız bırakmazdık. Tâsua geceleri matemin doruğa çıktığı anlardan biridir.

3. DESTE

Deste kelimesinin sözlük anlamı, “Cinsleri aynı veya birbirine yakın olan şeylerin bir araya toplanmasıdır” [⁸⁸]. Iğdır’da her caminin kendi cemaatindeki gençlerinden oluşan, Muharrem ayı içerisinde on gün boyunca askeri bir nizamı hatırlatan şekilde sıralanarak İmam Hüseyin’in yasını tutan gruba verilen isimdir. Desteler sadece erkeklerden oluşur. Desteler zincir destesi ve sine destesi olmak üzere ikiye ayrılır.
Zincir Destesi: Sırtlarına özel yapılmış zircirlerle döverek yas tutan gruplardır. Bu zincirler bir uzun zincire küçük zincirler ilave ederek topuz haline getirilir ve destedeki kişi ön cepheden her iki sapından eliyle kavradığı topuzu arkasına doğru sallayarak, sırt kısmı açık olan gömleğine vurur. Zincir destesinde olan kişi, sırtını zincirle döverken, deste başının verdiği komutlara uyar. Bu komutlar, “Ali!” nidasıyla gerçekleşir. Ali nidasını duyan kişi, elindeki zincir topuzunu koro halinde söylenilen “Ali!” nidasını tekrar eder, zinciri okunan nuhaya göre ve belirli bir ritimle sırtına vurur. Bu vurma esnasında yaralanma, kan çıkma gibi hadiseler gerçekleştiğinde destedeki görevli bu yarayı iyileştirmeye yönelik ilk tedaviyi yapar, kanamanın durmaması halinde o, zincir destecisinin eline “artık yeter, yapma” anlamında vurarak onu durdurur.
Sine Destesi: Elleriyle göğüslerine vurarak yas tutan gruplardır. Bunlar sağ ellerini veya her iki elini birleştirerek genellikle kalp üzerine veya göğüslerine vururlar. Bu durumda yaralanma söz konusu değildir. Deste başının “Ya Hüseyn” nidasını duyan deste üç kere “Ya Hüseyn” dedikten sonra deste başının okuduğu nuhaya göre sine dövme başlar. Bu da okunan nuhanın ahenk ve ritmine uygun olarak yapılır.
Desteler erkeklerden oluşur, kadınlar sadece Aşura günü bağlı bulundukları destenin arkasından sine vurarak ilerlerler. Desteler geçmişten bu yana çok fazla değişmeyen kavramlardan biridir.