Amea folklor institutu

Mukayese İçin Metinlerinlerin Tanıtımı:
16. yüzyıl klasik şairlerinden Mostarlı Ziyâi’nin “Şeyh-i San’ân Mesnevisi”, 1725 beyitten oluşur. Mesnevi’nin 1-330. Beyitleri arası esere giriş niteliği taşır. Bu bölümde besmelenin hikmetleri ve faydalarının anlatıldığı bir bölüm, tevhid, na’t, münacÀt ve mesnevisinin yazılma sebebini anlatan bir sebeb-i telif bölümü yer alır. Vusuli için yazılan bir methiyenin ardından mesnevi, bir şikayetnÀme örneği ile devam eder. Zamandan ve ve içinde bulunduğu şartlardan şikayet eden şair, “ÁgÀz-ı hikÀyet-i şeyh-i uşşÀk Hazret-i ‘AbdurrezzÀk” başlığıyla Şeyh San’an Hikayesi’ne giriş yapar.¹⁵⁶
20. yy. Modern Azerbaycan edebiyatının önemli şairlerinden Hüseyin Cavid’in manzum tiyatro olarak kaleme aldığı “Şeyh Sanan Feciə’si”, dört perdeden oluşur. Perdeler, olay örgüsünün doğal akışı paralelinde kendi içinde sahnelere bölünmüştür. Eser, “ŞEYH SANAN FACİə- 4 PəRDə” başlığı ve hikayede geçen şahısların isimleriyle birlikte verilen tanımlayıcı bilgilerle başlar.¹⁵⁷
Ortak ve Benzer epizotlar Çerçevsinde Mukayese:
Ortak ve benzer epizotların mukayesesi Ziyâi’nin mesnevisi odaklı gerçek­leş­tiri­le­cek­tir. Mukayesenin Ziyâi merkezli yapılması, söz konusu metnin daha eski olmasıyla ilgilidir. Böylelikle Hüseyin Cavid’in tiyatrosunda, olay örgüsünün ne tür değişikliklere uğradığı daha açık bir biçimde görülecektir. Ziyâi’nin mesnevisinden çıkarılan epizotlar, orjinal mesnevinin başlıklandırılmasına uyularak elde edilmiştir. Aşağıda verilen epizorlarla Ziyâi ve Cavid’in metinleri mukayese edilerek benzerlik ve farklı­lıklar üzerinde durulacaktır.

• 
  “Âgȃz-ı hikȃyet-i şeyh-i uşşȃk Hazret-i ‘Abdurrezzȃk”¹⁵⁸ başlığıyla hikayeye giriş yapan Ziyâi, Şeyh Abdurrezzak’ın Yemen diyarında yaşayan zühd ve takva sahibi bir şeyh olduğunu, zamanını müritleriyle birlikte ibadet etmekle geçirdiğini söyleyerek Şeyh San’an’ı okuyucuya tanıtır. Cavid’in tiyatrosunda olay, Şeyh San’an’ın rüyasıyla başlatılır. Metnin girişinde Şeyh San’an’la ilgili okuyucuya verilen tek bilgi, şahıs kadrosunun tanıtımı sayfasında yazılı olan “Şeyh San’an: Otuz yaşında güzel simalı bir talebe.” bilgisiyle sınırlıdır. Cavid’in tiyatrosunda Şeyh San’an’ın okuyucuya tanıtılması metnin başından sonuna kadar devam eden bir süreç içinde yapılır. Şeyh San’an’ın hikaye içinde sürekli bir değişim ve tekamül içinde olması, bunun en büyük nedeni olmalıdır.
  
•