Amea folklor institutu

KLASİK TÜRK EDEBİYATI ALANINDA YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLER

1. 
   Celaleddin Rumî (Mevlana) ve Türk Edebiyatının Oluşumu
   

Gürcü Türkologlar arasında Klasik Türk edebiyatı üzerine doktora seviyesinde ilk akademik çalışma Elizbar Dmitriyeviç Cavelidze tarafından yapılmıştır.
Cavelidze 1966’da savunduğu Ruhî Bağdadî’de Lirizm adlı doktora çalışmasından dokuz yıl sonra Aralık 1975’te yukarıda adı verilen profesörlük tezini savunmuştur.
Tez (Cavelidze 1975), Sovyet Gürcistan’ı Bilimler Akademisi G. V. Tsereteli Doğubilimler Enstitüsü’nde Celal-ed-in Rumi da Turkuli Literaturis Satskisebi baş­lığıyla ve Asya Halkları Edebiyatı’na ait 10. 01. 06 kodu altında savunulmuştur.
Tezin yapısı;Önsöz, Giriş (sy. 5-7),Birinci Bölüm: Mevlana’nın Dönemi ve Ya­şamı (sy. 8-24), İkinci Bölüm: Gizem ve Emanasyon (sy. 25-65), Üçüncü Bölüm: Ha­kikat ve Yansıması (sy. 66-118);Dördüncü Bölüm: Zülmet ve Nur (sy.119-168); Beşinci Bölüm: Hakikat Arzusu (sy. 169-212);Altıncı Bölüm: Uyanış (sy. 213-229); Gece Karanlığında Güneşi Görme ve Görenin Güneşe Dönüşüşü (sy. 230-271); Sonuç (sy. 272-273);Kaynaklar (sy. 274-292),İndeks (sy. 293-298) şeklindedir.
Tez yazarı, tezin amacını, Mevlana’nın dünya görüşünün temel paradigmalarının analizini yapmak olarak ortaya koymakta ve bu olgunun incelenmemesi durumunda Di­van edebiyatının bir çok önemli sorunununa çözüm bulunamayacağınıiddia etmektedir.
Yazar bulgularını tezin Sonuç bölümünde şöyle sıralamaktadır:
“Doğu ve özelde de Türk dinî, felsefî ve sanat düşüncesinde yansımasını bulan Mevlana’nın dünya görüşüeklektik karakter taşımaktadır ve tamamlanmış bir sistemi içkin değildir. Bu ise Sufi düşüncesinin genel karakteristiğidir. Bir takım sorunların işlenmesinde Rumi, görüşlerinin orijinalliğiyle bir ayrıcalık göstermez ve Ortaçağ buyunca Doğu mistik düşüncesinde geniş bir yaygınlık bulan Sufi doktirinleri tekrarlar. Lâkin, bu durumlarda çok iyi felfesî hazırlık, ele aldığı konuları geniş kitlelere ulaştırmada Mevlana’ya sağlam olanaklar sunmaktadır. Bunun yanı sıra, Mevlana bazı sorunları ele alırken oldukça özgün ve orijinal görüşler dile getirmekte ve sorunu öyle bir seyide ele almaktadır ki, sorun ilerici bir kararla moderniteye iliştirilmektedir. Burada şunun da belirtilemsi gerekir ki şairin sanatsal yorumunun ve tasvirinin uslubu çok net bir şekilde özgün ve orijinaldir.”
Yazara göre;
“....Klasik Türk edebiyatının dünya görüşünün hemen hemen bütün kavşak sorun­larının aydınlatılmasının temelinde Mevlana’nın yorumları yatmaktadır. Divan edebi­yatında, Rumî’nin eserleriyle doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkili olmayan, kayda değer felsefî-dinî bir tez bulmak mümkün değildir. Ortaçağ felsefî-dinî traktatını nasıl yorumsuz anlamak mümkün değilse aynı şekildeklasik Türk edebiyatının bazı sorun­larını Mevlana’nın dünya görüşünü hesaba katmadan anlamak veanlamlandırmak müm­kün değildir.”(Cavelidze 1979: 272-273).

2.