Amaliy mashg’ulotlar

Pedagogik  hamkorlikni  ifodalovchi  sinergetika  atamasi  o‘zbek  tiliga 
yaqindagina kirib keldi. U o‘zaro kelishuvga asoslangan birgalikdagi hamkorlik, 
hamjihatlik, 
o‘zaro 
do‘stlik 
ma’nolarini 
anglatadi. 
Mutaxassislarning 
ta’kidlashlaricha,  sinergetika  shaxslararo  hamkorlik  va  hamjihatlikning  tarkibiy 
asoslari,  rivojlanish  dinamikasi  va  eski  strukturalarning  inqirozga  uchrash 
sabablarini qiyosiy jihatdan o‘rganadi. Mutaxassislar hamkorlikning turli jihatlariga 

---

ko‘ra,  uning  tasnifini  yaratishga  muvaffaq  bo‘lganlar.  Jumladan,  ular  tomonidan 
hamkorlikning kognitiv modeli ham taqdim qilingan. Bu model shaxsning amaliy 
faoliyati  bilan  bog‘liq  ijodiy  hamkorlikni  ifodalaydi.  Hamkorlikning  bilishga 
asoslangan  modeli  ham  mavjud.  Inson  ochiq  doim  to‘plangan  tajribalardan  o‘z 
faoliyatida  foydalanishga  ehtiyoj  sezadi.  Bugungi  kunda  hamkorlik  nazariyasi 
boshqa metodologik paradigmalar orasida muhim o‘rin egallamoqda. Bu ayniqsa, 
pedagogika,  sotsiologiya,  psixologiya  va  falsafaga  oid  yondashuvlarda  yaqqol 
namoyon  bo‘lmoqda.  Hamkorlikka  asoslangan  bilish  jarayoni  ta’lim  tizimida 
tayaniladigan  qonuniyatlarni  taqozo  qiladi.  Birinchi  navbatda,  ularning 
rivojlanishidagi ziddiyatlar va tadrijiylik nazarda tutiladi. Bunday sharoitda ko‘plab 
muammoli pedagogik holatlarni hisobga olish imkoniyati mavjud. 
Pedagogik  konfliktologiya  fani  shak-shubhasiz  pedagogik  tadqiqotlar 
metodologiyasini  boyitadi.  Bu  o‘rinda  intuitsiyaga  asoslangan  bashoratlar 
konfliktlarni  bartaraf  etishning  konstruktiv  modeli  sifatida  namoyon  bo‘ladi. 
Hamkorlik kategoriyalarining uyg‘unligi pedagogik konfliktlarni yuzaga kelishiga 
yangicha  nazar  bilan  qarashni  taqozo  qiladi.  Buning  uchun,  pedagogikada 
shaxslararo  bog‘liqlikning  juda  kam  ishlangan  jihatlariga  murojaat  qilinadi. 
Pedagogik  konfliktologiya  fanining  bugungi  kunga  qadar  respublikamizda  tadqiq 
etilmaganligining  asosiy  sababi  ta’limning  to‘la  ma’noda  o‘quvchilar  shaxsiga 
yo‘naltirilmaganligidadir. Pedagogik konfliktologiya fanining o‘ziga xos jihatlarini 
an’anaviy  ta’lim sharoitida tatbiq qilish o‘ta murakkab masaladir. Biz amaliyotda 
bunday  urinishlarning  mavjudligini  ham  kuzatdik.  Hamjihatlik  yordamida 
o‘quvchilar  o‘zaro  do‘stona  kelishuv  asosida  bir-birlariga  yangicha  nazar  bilan 
qaray boshlaydilar. Pedagogik hamkorlik nazariyasini keng ko‘lamda yoritish uchun 
mazkur pedagogik konfliktlarga murojaat qilish alohida ahamiyatga ega. Aksariyat 
pedagoglar  guruh  bilan  ishlaydilar.  Buning  asosiy  sababi,  ular  go‘yoki  ko‘plab 
noma’lum narsalarni yechish jarayonini muvofiqlashtiradilar. 
Pedagogik  konfliktologiya  fani  bugungi  kunda  o‘sib  kelayotgan  yosh 
avlodning  ta’lim-tarbiya  jarayonida  turli  nizoli  vaziyatlar,  to‘qnashuvlarga, 
shuningdek,  jamiyat  hayotida  ro‘y  beradigan  o‘zgarishlarga  tayyor  turish 
ko‘nikmalarini shakllantirishdan iborat bo‘lgan ta’lim maqsadi ustuvorlik qilmoqda. 
Ta’lim  jarayonini  jadallashtirish  va  o‘quvchilarda  shaxsiy  sifatlarni  shakllantirish 
ko‘p  jihatdan  umuminsoniy  ehtiyojlar  bilan  bog‘liq  tarzda  vujudga  kelmoqda. 
Ta’lim  tizimini  takomillashtirish,  pedagogik  konfliktologiya  fan  tarmog‘ini 
kengaytirish,  avtoritar  pedagogikadan  voz  kechish,  o‘quvchi  shaxsiyatini  birinchi 
o‘ringa qo‘yishni taqozo qilmokda. O‘quvchining talablarini qondirish uchun uning 
o‘ziga xos nekbin(har narsani yaxshi tomondan ko‘ruvchi, optimist)ligi, layoqatlari, 
qobiliyatini rivojlantirish lozim. 

---

O‘quvchilarda  o‘zaro  kelishuvga  asoslangan  birgalikdagi  faoliyatini 
ifodalovchi tizimda jamoaning ijodiy quvvatlari va faoliyat samaradorligi  namoyon 
bo‘ladi. Yangi maqsadlarni ro‘yobga chiqarish imkoniyati ta’minlanadi. Bu maqsad 
-  o‘quvchilar  jamoasini  ularning  kuchlari  yordamida  qo‘shimcha  ijodiy  natijani 
qo‘lga  kiritishga  o‘rgatishdan  iborat.  O‘quvchilarda  o‘zaro  kelishuvga  asoslangan 
birgalikdagi faoliyatini ifodalovchi tizimyangi o‘quv vositalari yordamida muloqot 
jarayonini optimallashtiradi hamda axborotli mahsulotlarni ishlab chiqadi va o‘quv 
jarayoniga  tatbiq  etadi.  Shuning  uchun  ham,  pedagogik  konfliktlarni  yechimini 
topish  fan  sohasi  ta’lim-tarbiya  jarayonida  o‘quv  materiallariga  ishlov  berishda 
yangi ta’lim metodlaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir.  
Xulosa o‘rnida shuni aytish joizki, ta’lim jarayonida bir qator ziddiyatlarning 
mavjudligi tufayli ham o‘quv jarayonini o‘zaro kelishuvga asoslangan birgalikdagi 
faoliyatini ifodalovchi tizim asosida tashkil etish vazifasi yanada dolzarblashmoqda.