Amaliy mashg’ulotlar

olish  va  o‘quvchilarning  o‘zaro  do‘stona  munosabatlarga  asoslangan 
hamkorlikda  faoliyat  ko‘rsatish  ko‘nikmalarini  shakllantirish  pedagogik 
konfliktologiya fanining muhim  metodi hisoblanadi. Bu jarayonda o‘quvchilar 
o‘quv  vazifalari  bilan  bog‘liq  tarzda  bir  qator  muammolar  ustida  izlanadilar, 
muayyan loyihalarni ishlab chiqadilar. Do‘stona munosabatlarga asoslangan holda 
hamkorlikda  faoliyat  ko‘rsatish  sinf-dars  tizimi  tarkibida  vujudga  kelib, 
rivojlanadigan  pedagogik  hodisadir.  O‘quvchilarning  hamkorlikdagi  faoliyat 
ko‘rsatishlari jarayonida bilimlar va axborotlar ularga o‘qituvchi tomonidan taqdim 
etilmaydi.  Balki  zamonaviy  pedagogik  nazariyalar  va  konsepsiyalarni  qo‘llagan 
holda  o‘quvchilar  orasida  faol,  ishchan  dialog  natijasida  vujudga  keladi. 
O‘quvchilarning do‘stona munosabatlarga asoslangan holda faoliyat ko‘rsatishlari 
natijasida  ularning  o‘quv-biluv  mayllari  rivojlanadi,  o‘quv  maqsadiga  erishish 
uchun  qulay  ijobiy  muhit  ta’minlanadi.  O‘quv  jarayonida  o‘zaro  hamkorlikka 
asoslangan  do‘stona  muhitni  vujudga  keltirish  shaxsga  yo‘naltirilgan  ta’lim 
jarayonini tashkil etish nuqtai nazaridan muhim ahamiyatga ega. Maktabdagi o‘quv-
biluv jarayoni o‘quvchining huquqlari va erkinliklarini himoya qilish asosida tashkil 
qilinishi lozim. O‘quvchilarda o‘zaro hamkorlikda faoliyat ko‘rsatish ko‘nikmalari 
vujudga  kelganda  ularning  imkoniyatlari  va  ehtiyojlari  namoyon  bo‘ladi.  Bu 
jarayonda o‘zaro tenglik muhiti xukmronlik qiladi. O‘quvchilarga nisbatan do‘stona 
munosabat muhiti o‘zaro adolatli munosabatlar zamirida yaratiladi. Adolat bor joyda 
                                                 
15
Аминова Ф.Х.Ўқувчиларни мулоқот матни яратишга ўргатишнинг дидактик асослари. Пед.фан.номз.автореф. - Тошкент,2007. - 23 б. 
 

---

xaqiqat, xaqiqat bor joyda o‘zaro hurmat muhiti xukm suradi. O‘quvchilar orasida 
o‘zaro  hurmat  shakllangan  ta’lim  jarayonida  do‘stona  munosabat,  o‘zaro 
g‘amxo‘rlik,  mehr-muruvvat  qaror  topadi.  Bu  jarayonda  barcha  o‘quvchilar  bir-
birlariga  mehr  ko‘rsatadilar,  ularning  birgalikda  faoliyat  ko‘rsatish  imkoniyatlari 
kengayadi.  O‘quvchilar  orasidagi  do‘stona  munosabatlarga  asoslangan  o‘zaro 
hamkorlikda  faoliyat  ko‘rsatish  ko‘nikmalarini  shakllantirish  uchun  quyidagilarni 
amalga oshirish kerak: 
-   o‘quvchilar faoliyatini muayyan tartib asosida tashkil etish; 
-  o‘quvchilar  jamoasi  orasida  ijodkorlik  va  bag‘rikenglikka  asoslangan  o‘zaro 
do‘stona muhitni vujudga keltirish kabilar. O‘quvchilarda do‘stona munosabatlarga 
asoslangan  o‘zaro  hamkorlikda  faoliyat  ko‘rsatish  ko‘nikmalarini  shakllantirish 
uchun mazkur maqsadga yo‘naltirilgan pedagogik jarayonni tashkil etish va didaktik 
jihatdan ta’minlash lozim. Buning uchun o‘quv-tarbiya jarayonining ochiq xarakter 
kasb  etishi  va  o‘zaro  axborotlar  almashinuvi  uchun  qulay  bo‘lishini  ta’minlash 
kerak.  Ta’lim  jarayonida  o‘zaro  hamkorlikni  yo‘lga  qo‘yish  uchun  o‘quvchilarda 
ongli  faoliyat  ko‘rsatish  ko‘nikmasini  tarkib  toptirish,  ularni  mustaqil,  ijodiy 
fikrlashga o‘rgatish alohida ahamiyatga ega. Chunki, o‘quvchilar murakkab, ruhiy 
inqirozlar  vujudga  keladigan,  yuqori  quvvatga  ega  bo‘lgan,  shijoatli,  yangilikka 
chanqoq  olamni  o‘zlashtirishga  intiluvchan,  mustaqillik  va  moslashuvchanlikka 
moyil,  xulq-atvorida  ijtimoiy  me’yorlarning  shakllanishi  jadal  sur’at  bilan 
kechadigan bo‘ladilar. Shunga ko‘ra, quyidagilarning muhimligi ko‘zatilmoqda: 
-    o‘quvchilarga  taqdim  etiladigan  axborotlar  hajmining  kengligi  va  ularni 
o‘zlashtirish o‘zaro hamkorlik va fikr almashinish muhitini taqozo qilishiga erishish; 
-  o‘quvchilarda  do‘stona  munosabatlarga  asoslangan  o‘zaro  hamkorlikda  faoliyat 
ko‘rsatish ko‘nikmalarini shakllantirish o‘qituvchi pedagogik faoliyatining tarkibiy 
qismi sifatida namoyon bo‘lishini ta’minlash; 
 -  o‘quvchilar  orasidagi  do‘stona  munosabatlarga  asoslangan  hamkorlik  negizida 
o‘zaro axborot almashinish va jadal o‘zlashtirish imkoniyatini kengaytirish kabilar. 
Jamiyat hayotida inson uchun hamkorlikda faoliyat ko‘rsatish quvvati bilan 
bir  qatorda,  hamjihatlikda  rivojlanish  imkoniyati  ham  mavjud.  Bugungi  kunda 
hamkorlik shaxs tafakkurining o‘zgarishi natijasida vujudga kelmoqda. Hamkorlikni 
tashkil  etuvchi  tushunchalarning  tarkibi  insonning  zamonaviy  tafakkurini 
ifodalaydi.