Аmаliy mashg’ulotlаr mavzulari 1-amaliy mashg‘ulot ekologiya fanining bo’lumlari. Mashg‘ulotning maqsadi

 
7.
Ekologiyaning asosiy vazifalarini aytib bering.
 
8.
Ekologiya so’zining ma’nosi nima?
 
 
2-AMALIY MASHG‘ULOT
BIOSFERANING TUZULISHI 
Mashg‘ulotning maqsadi
: Biosfera haqida tushuncha. Biosfera haqida zamon ilmiy 
qarashlarining shakillanishida V.I. Vyernadiskiyning ro’li biosfera qatlamlari. Tirik va 
biokos moddalar. Biosferada moddalar aylanishi haqida tushuncha berish. 
Mashg‘ulotning qisqacha mazmuni
: Hayotning yuqori chegarasi sayyorani 
ultrabinafsha nurlanishdan ximoya qiladigan «ozon qatlami»(22 km) dan o‘tqaziladi va 
biosferaning umumiy qalinligi 33-35 km deb belgilanadi. 1875 yilda bu tushunchani 
birinchi bor avstriyalik geolog olim E.Zyuss ishlatdi. Yerning alohida qobiqlari- 
geosferalarini o‘rganayotganida hayot tarqalgan qobiqni u «biosfera» deb ajratdi. 
Biosfera haqidagi ta’limotning asoschisi rus olimi, akademik V.I.Vyernadskiy(1863- 
1945) hisoblanadi.
V.I.Vyernadskiy birinchi bo‘lib Yer sayyorasi evolyusiyasida tirik 
organizmlarning ro’li va ahamiyatini ochib bergan, biosferani biogeoximik o‘rganishni 
boshlagan. Biosferada atmosferaning quyi qismi, gidrosferani va litosferani yuqori 
qatlamlarini o‘z ichiga oladi. Yer sharining tashqi qattiq qobig‘i litosfera deb ataladi. 
Gidrosfera yerning suvli suyuq qobig‘i daryo, okean, dengiz va 5 km gacha chuqurlikda 
bo‘lgan yer osti suvlari kiradi.
Lito va gidrosfera ustida 100 km balandlikkacha atmosfera davom etadi. 
Atmosfera yer kurrasini o‘rab olgan havo qatlami. Atmosferaning o‘rta hisobi 15 km 
balandlikkacha bo‘lgan pastki qatlami troposfera deyiladi. Troposfera ustida balandligi 
10km ga etadigan stratosfera bor. Stratosferada 20-22 km balandlikda yerkin O 
2
quyosh 
nuri ta’sirida ozonga aylanadi (O
2
–O
3
). Yer yuzidagi barcha tirik organizmlar yig‘indisini 
Inson 
ekologiyasi 
Bioekologiya