Аmаliy mashg’ulotlаr mavzulari 1-amaliy mashg‘ulot ekologiya fanining bo’lumlari. Mashg‘ulotning maqsadi

Moddalarning aylanma harakati 
deganda kimyoviy elementlarning ko‘chib 
yurishi, yoki migratsiyasi tushuniladi. 
Kichik biologik 
va 
katta geologik 
aylanma 
harakatlar ajratiladi. Biologik aylanma harakatda qatnashadigan organizmlarning 
produtsent
, 
konsument 
va 
redutsent 
ekologik guruhlari ajratiladi. Produtsentlar 
uglyerod, quyosh enyergiyasi va organik mahsulotlarni yaratadi, konsumentlar 
birlamchi mahsulotni iste’mol qiladi va redutsentlar organik moddalarni parchalaydi.
Yashil o‘simliklar quyosh enyergiyasidan foydalanib, tirik moddalarning 
birlamchi mahsulotini hosil qiladi, SO
2
ni o‘zlashtirib O
2
ni ajratadi. Hayvonlar 
o‘simliklar bilan oziqlanadi, kislorodni o‘zlashtirib SO
2
ni ajratadi. O‘lik hayvon va 
o‘simlik qoldiqlarini hasharotlar, zamburug‘lar, baktyeriyalar va boshqalar 
parchalaydi, mineral yoki noorganik birikmalarga aylantiradi. Ular tuproqqa tushib, yana 
o‘simliklar tomonidan o‘zlashtiriladi. Katta aylanma harakatda ushbu jarayon quruqlik 
va okean o‘rtasida amalga oshadi. 
V.I.Vernadskiy aylanma harakatda ishtirok etadigan tirik moddaning quyidagi 
besh asosiy funksiyasini ajratadi: 
-
 
gaz funksiyasi
-atmosferadagi asosiy gazlar tirik organizmlar faoliyati 
natijasida vujudga kelgan va yangilanib turadi; 
-
 
biogen moddalarni to‘plash funksiyasi
-organizmlar tanasida ko‘plab 
kimyoviy elementlarni to‘playdi; 
-
 
oksidlanish 
- qaytarilish funksiyasi temir, oltingugurt, marganets, azot va 
boshqa elementlarning biogen migratsiyasini ta’minlaydi. Tirik xo’jayralar ishtirokida 
oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari millionlab marta katta tezlikda amalga oshadi;