Amaliy mashg`ulot№1. Mavzu: Ishlab chiqarishda ish kuni xronometraji,mehnatning og`irligi va keskinligi(zo`riqish) ni baholashni o`rganish

Sun'iy changlarga sanoat korxonalarida va qurilishlarda insonning bevosita yoki bilvosita ta'siri natijasida hosil bo' ladigan changiar kiradi.
Jumladan,cho'yan va po'lat ishlab chiqarish pechlaridan,issiqlik elektrstansiyalarida (IES)ko'mir yoqilishidan,qurilish ishlarida yer qazish ishlari,portlatish ishlari, sement ishlab chiqarish,tog'lardan rna'danlami qazib olish ishlari va boshqa ishlarda juda ko'p miqdorda changlar ajraladiki,bu chang Jami atrof muhitga chiqarib yuborish natijasida tabiatga halokatli ta'sir ko'rsatishi ma'lum. Shuningdek,sanoatning ba'zi bir tarmoqlarida,masalan,kimyo sanoatida xavfli sanoat changlari ajralib,ularning chiqarib yuborilisl,u fojiali holatlarni vujudga keltiradi.Changlaming zararli ta'sirlari,ulaming kimyoviy tarkibiga bog'lig.
Changlar kattaligi bo'yicha 3 guruhga bo'linadi:1-yirik changlar(kattaligi 10 mkm dan katta bo'igan changlar).Bunday changlar o'z og'irligi ta'sirida yerga tushadi;2-mayda changlar(kattaligi 10 mkm dan 0,25 mkrn gacha bo'lgan changlar) bunday changlar yomg'ir,gor yog'ishi natijasida yerga tushishi mumkin;3- ultramikroskopik changlar(kattaligi 0,25 mkm dan kichik changlar,ular yerga qo'nmaydi).Ishlab chiqarish changlarining inson organizmiga ta 'siri ko'p omillarga bog'liq.Ularga chang zarrachalarining kattaligi,shakli,uning havodagi miqdori,ta'sir etish muddati,ulaming fizik-kimyoviy xossa!ari, ish jarayonining muhiti va boshqa ta'sirlar kiradi.MasaJan,tashqi harorat ko'tarilganda kishi jismoniy mehnat bilan shug'ullanganda tez-tez nafas olishi natijasida organizmga chang kirish darajasi oshadi. Bir vaqtda chang tarkibida radioaktiv aerozollarning bo'lishi va havodagi boshqa gazlarning ta'siri changning organizmga zararli ta'sirini kuchaytiradi. Chang zarrachalarining gigiyenik ta'siridan tashqari yana boshqa salbiy ta'sirJari ham bor,jumladan:
a).changlar texnologik jihozlarning yemirilishini tezlashtiradi;qimmatbaho materiallarni yaroqsiz holatga keltirib,iqtisodiy zarar yetkazadi;
b).texnosferada changlaming tarqalishi sanitariya holatini yomonlashtiradi,jumladan,deraza va yorituvchi jihozlarning ifloslarnishi oqibatida
yorug'likni kamaytiradi;d).ko'mir,yog'och,solyar moyi changlari yong'in va portlashlarning yuzaga kelishiga sharoit yaratadi.Changlarning kimyoviy tarkibi,eruvchanligi,katta-kichikligi,shakli,ularning tuzilishi(kristall yoki amorf)elektr o'tkazuvchanligi va boshqa xususiyatlari ularning organizmga ta'sir qilishida muhim rol o'ynaydi.