Amaliy mashg`ulot№1. Mavzu: Ishlab chiqarishda ish kuni xronometraji,mehnatning og`irligi va keskinligi(zo`riqish) ni baholashni o`rganish

Tibbiyot profilaktikasining asosiy vazifalari–bu mehnat,maishiy sharoitlarini, dam olish va aholini o‘qitishni sog‘lomlashtirishga qaratilgan sanitar-gigienik va sanitariya-epidemiyaga qarshi chora-tadbirlarni ishlab chiqarish omillari bilan bog‘liq yuqumli va yuqumsiz kassaliklarni kamaytirish,ya’ni aholi salomatligini asrashdir.
Salomatlikning o‘zi nima?Ko‘pgina adabiyotlarda“Salomatlik” tushunchasi turli talqin qilinadi.Butun jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti(BSST) ning aniqligi bo‘yicha“Salomatlik”,bu faqatgina kasalliklar va fizik nuqsonlarning yo‘qligi bo‘lmay,balki to‘liq fizik,ma’naviy va ijtimoiy barkamollikdir.
Inson salomatligini tavsiflash uchun turli ko‘rsatkichlar qo‘llaniladi: demografik(aholining ko‘payishi va o‘lim),kasallanish va fizik rivojlanish, nogironlik.
Salomatlikga juda ko‘p omillar va sharoitlar ta’sir etuvchi asosiy (aniqlovchi) omillar quyidagilar:

• 
  tabiiy(iqlim,mahalliy geografik xususiyatlar,biologik omillar:nasl, jins,yosh,konstruksiya va boshqalar);
  
• 
  ijtimoiy–iqtisodiy(turmush-maishiy sharoitlar,ovqatlanish,moddiy ta’minlanganlik,tibbiy xizmatni tashkil etish,kasbiy yo‘nalish,mehnat sharoitlari va boshqalar).
  

Aholi salomatligini saqlashga qaratilgan choralarni ishlab chiqish uchun, inson salomatligiga ta’sir qiluvchi sabablarni aniqlash o‘ta zarurdir,ayniqsa bu ijtimoiy-iqtisodiy omillarga tegishli bo‘lib,ularning ta’sirini yo‘qotish yoki kamaytirish mumkindir.Ishchilar salomatlini o‘rganish bilan tibbiy profilaktik fan bo‘lmish mehnat gigienasi shug‘ullanadi.Mehnat gigienasining asosiy vazifalaridan biri umumiy kasallanishni kamaytirish va kasb kasallanishni oldini olishdir.Bu muammoni ishlab chiqishda mehnat gigienasining uslubiy asoslari ishchilar salomatlik holati va ish jarayonida unga ta’sir qiluvchi omillar o‘rtasidagi bog‘lanish va o‘zaro bog‘liqlikni o‘rganish va to‘g‘ri tashkil etishdan iboratdir.
So‘nggi vaqtlarda sog‘liqni saqlash tizimini isloh qilish va tibbiy kadrlar tayyorlash bo‘yicha katta ishlar amalga oshirilayapti,mehnat va yashash sharoitlarini yaxshilash,atrof muhitni muhofaza qilish borasida majmuaviy dasturlar amalga oshirilmoqda,yuqumli,umumiy xastaliklar hamda kasb kasalliklarni tashxislash,davolash va profilaktika qilishning eng yangi usullari ishlab chiqilmoqda va hayotga tadbiq etilmoqda.
Biroq,qo‘lga kiritilgan katta yutuqlarga qaramay,bozor munosabatlariga o‘tish sharoitlarida,kichik korxonalar ko‘payotgan bir paytda(bu erda mehnatni muhofaza qilish qoidalariga amal qilmaslik hollari ro‘y bermoqda)qishloq xo‘jaligi va sanoatda mashg‘ul bo‘lgan xodimlarga ko‘rsatayotgan sog‘liqni saqlash xodimlariga qo‘yilayotgan talabalar pasaygani yo‘q.
Ko‘p korxonalarda asosiy kasb guruhlarida zararli va xavfli ishlab chiqarish omillari(shovqin,tebranish,kimyoviy birikmalar va h.k.lar)ga qo‘yiladigan ruxsat etuvchi gigienik qoidalarning buzilishiga yo‘l qo‘yilmoqda.Bu esa kasbdan kasallanishning asosiy negizini ko‘p jihatdan ishga vaqtincha qobiliyatsizlikka aloqador kasalliklarni keltirib chiqaradi.Ishchilar salomatligini tavsiflashda ko‘pincha kasallanish ko‘rsatkichi qo‘llaniladi.

• 
  JSN faoliyatini asosiy vazifalaridan biri ish joylarida(qishloq xo‘jaligida, nazorat ostidagi ob’ektlar sanoat,qurilish,avtotransport,aeroportlarni ishlab chiqarish va ta’mirlash,mashinasozlik korxonalari;ta’mirlash ustaxonalari;tarkibida ishlab chiqarish ob’ektlarini tutgan ilmiy ishlab chiqarish,elektrostansiyalar;tadqiqot institutlari;qishloq;qishloq xo‘jaligi qurilish ob’ektlari;paxtachilik,g‘allachilik,chorvachilik va boshqa qishloq xo‘jaligida faoliyat ko‘rsatayotgan ishchi xodimlarini ish sharoitini nazorat qilish)qo‘llaniladigan turli xil mineral o‘g‘itlar,o‘simliklarni turli xil kasalliklardan himoya qilishda qo‘llaniladigan kimyoviy moddalar ustidan nazorat hisoblanadi,aholining mehnat qobiliyati guruhi ishchilari o‘rtasidagi charchash,funksional holatlardan o‘zgarishlarni me’yorga kamaytirish ishlari olib boriladi.