Amaliy mashg’ulot №7: elektr o’lchashlar

Elektromagnit mexanizm. Elektromagnit sistemasidagi asboblarning ishlash prinsipi ulchanaetgan tokli g’altak 1ga po’lat uzak 2 ning tortilishiga asoslangan (16.5-rasm). Bunday qurilmada elektromagnit kuchlar shunday yunalgan bo’lishi kerakki, bunda uzakning holatini o’zgartirish uchun mexanizmdagi magnit oqimi eng ko’p bo’lsin. Qo’zg’aluvchan uzak 2 yaprokcha ko’rinishida bo’lib, ekssentrik holda uqqa mahkamlangan bo’ladi. Shu uqqa strelkaga teskari ta’sir ko’satuvchi moment hosil qiladigan spiral prujina 3 va tinchlantirgich 4 ning porsheni 5 mahkamlangan bo’ladi. O’lchanaetgan tok 1 quzg’almas g’altak orqali utib, magnit maydoni hosil qiladi. Uzak 2 magnitlanib, g’altakning teshigiga tortiladi va u mahkamlangan o’qni buradi. O’z navbatida, o’qqa mahkamlangan asbob strelkasi burchakka buriladi.

10.5-rasm10.6-rasm

10.7-rasm

Strelkaning burilish burchagi tokning kvadratiga proporsional bo’lganligi uchun bu asboblarning shkalasi noteks bo’ladi. Qo’zg’aluvchan qism burilish burchagining ishorasi tok yunalishiga bog’liq emas. Elektromagnit asboblardan o’zgarmas va o’zgaruvchan tok zanjirlarida foydalanish mumkin. Ular o’zgaruvchan tok zanjirida tokning ta’sir etuvchi qiymatini o’lchaydi.

Asbobning qo’zg’aluvchan qismi tinchlanishi uchun odatda havoli tinchlantirgich qullaniladi.U egilgan silindir 4 dan iborat. Asbobning uqi silindr ichida porshen 5 shtogi bilan bog’langan. Silindr ikkala qismidagi bosimlar farqi natijasida qo’zg’aluvchan qismning harakati sekinlashadi.

Shkalaning noteksligi elektromagnit mexanizmli asboblarning kamchiligi hisoblanadi. Asbob shkalasi noteksligini kamaytirish uchun aylantiruvchi moment tok kuchiga proporsional bo’lishi kerak.

Elektromagnit mexanizmli asboblarning yangi konstruksiyalarida magnit o’tkazgichli mexanizmlar (7.6-rasm) qullaniladi. Bunday mexanizmlarda tashqi magnit maydon ta’siri ancha susaygan bo’ladi. Bunday asboblarning o’zi iste’mol qiladigangan quvvati avvalgi konstruksiyadagi asboblardan 3-4 marta kam bo’lib, sezgirligi nisbatan yuqoridir.

Elektromagnit mexanizmli asboblar o’zining tuzilishiga ko’ra nisbatan arzon, o’ta yuklanishga chidamlidir. Chunki ulchash mexanizmining g’altagi qo’zg’almas bo’lganligidan, u katta tokka (500 A gacha) mo’ljallangan bo’lishi mumkin.