Elektr o’lchash asboblarining tasnifi
Elektr miqdorlarini o’lchash uchun belgilangan asboblar elektr o’lchash asboblari (EO’A) deb ataladi. Hozirgi vaqtda EO’A larining turlari nihoyatda ko’p, binobarin, ularga qo’yiladigan talablar, ishlatish sharoiti, tuzilishi va boshqa ko’rsatkichlari xilma-xil bo’lganligi uchun ham ularni quyidagicha tasniflash ( klassifikasiyalash) mumkin:
1. O’lchanadigan miqdorlarni o’lchash usuliga qarab, EO’A lari bevosita baholaydigan (ko’rsatadigan) va solishtirib o’lchaydigan asboblarga bo’linadi.
Oldindan darajalab qo’yilgan va o’lchanadigan miqdorni bevosita asbobning darajasi bo’yicha hisoblashga imkon beruvchi EO’A bevosita baholaydigan (ko’rsatadigan) asbob (ampermetr, voltmetr, vattmetr, fazometr, chastotametr va hokazo) deb ataladi.
O’lchanayotgan miqdor qiymatini uning o’lchovi bilan solishtirish natijasida olinadigan EO’A solishtirib o’lchaydigan asbob (o’lchash ko’prigi, potensiometr va kompensator va hok.) deb ataladi.
2. EO’Alari ma’lumotlarini ko’rsatishlariga qarab, bevosita ko’rsatadigan (analogli), raqamli, qayd qiluvchi, o’zi yozuvchi, bosmalovchi, integrallovchi va jamlovchi kabi turlarga bo’linadi.
Bevosita ko’rsatadigan (analogli) EO’A o’lchash kattaliklari (miqdorlari) o’zgarishini uzluksiz funksiya bilan aks ettiradi.
Raqamli EO’A o’lchash axborotini avtomatik ravishda uzuq-uzuq (uzlukli-diskret) ishoraga aylantiriladi.
Ko’rsatuvchi EO’A o’lchash natijasini uning ko’rsatishidan hisoblab olish uchun xizmat qiladi.
Qayd qiluvchi EO’A o’lchash kattaligin qayd qilish imkoniga ega.
O’zi yozar EO’A. Ko’rsatishini diagramma kurinishida yoza oladigan qayd qiluvchi asbob o’ziyozar EO’A deb ataladi.
Integrallovchi EO’A berilgan kattalikni vaqt yoki mustaqil o’zgaruvchi ko’rsatkich bo’yicha integrallash xususiyatiga ega. Masalan: elektr energiya hisoblagichi.
Jamlovchi EO’A ko’rsatishini unga har xil yo’llar (kanallar) orqali berilgan ikki yoki bir necha kattaliklarning funksional yig’indisiga bog’liq holda ishlatiladi. Bunga bir necha generator quvvati yig’indisini o’lchash uchun muljallangan asbob vattmetr misol bo’ladi.
3. EO’A lari ishlatilishiga qarab elektr, mexanik, issiqlik, kimyoviy, biologik va boshqa noelektr miqdor (kattalik) larni o’lchaydigan asboblarga bo’linadi.
4. EO’A ishlatilish xususiyatiga ko’ra ko’chma va ko’chirib yurilmaydigan (stasionar) asboblarga bo’linadi.
X U L O S A: Elektr o’lchashlar-o’lchash, usul va vositalarining birligini va talab qilingan aniqlikka erishish yo’llarini ta’minlaydigan fan ekan.
Do'stlaringiz bilan baham: |