Amaliy geografiya

Quruq iqlim mintaqasida cho’llashishga qarshi kurash loyihasini amalga oshirish. Cho'llashish arid mintaqada ekotizimlar mahsuldorligining kamayib ketishi bilan bog'liq. Cho'llarda muttasil qorako'l qo'ylarining boqilishi tufayli yaylovlarning mahsuldorligi pasayib boradi. Buning ustiga avtomobillarning betartib harakati, turli inshootlarning qurilishi, ma'danlarni qazib olish uchun burg'ulash, karyerlarning vujudga kelishi, yo'llar bunyod qilinishi natijasida, turli texnik vositalar harakat qilishi tufayli o'simlik va tuproq eziladi, shamol harakati natijasida qum uyumlari va botiqlari tarkib topadi. Ushbu jarayonlar tufayii yaylovlarning mahsuldorligj kamayib ketadi, ba'zan yalang qumlik tarkib topishi esa yaylovlarning nihoyatda kambag'allashib ketganidan darak beradi. Bu hodisa chol yaylovlarining cho'llashishi deb ataladi.
Cho'llashish sug'oriladigan yerlarga ham xos bo'lgan hodisa, vohalar tuproq-meliorativ sharoitlarining og’irlashuvi, eroziya va shamolning faollashuvj sababli tuproqning chirindili yuqori qatlamlarining yuvilishi yer hosildorligini birmuncha pasaytiradi. Daryo suvlarining oqimi suv omborlari va gidrouzellar qurilishi natijasida jilovlanishi bilan ularning bahorda toshib, yozda to'lib oqishiga chek qo'yiladi. Boz ustiga, daryo suvlarining minerallashuv darajasi ortib, ifloslanishi yuz bermoqda. Bu hol daryo qirg'oqlaridagi to’qayzorlarni cho’llashishga mahkum qilmoqda. Suv sathining keskin darajada tushib ketishi bilan grunt suvlarining yuzasi ham pasaydi. Daraxtli va butali to'qaylarning namga bo’lgan talabi ba'zi joylarda butunlay qondirilmayapti. Bu hol ularning qurishiga olib keldi. Daryo sohilidagi Qizilqum, Bodayto'qay va Zarafshon qo riqxonalarining to'qay o’simliklari ham shu ahvolda. Binobarin. ular cho'llashishga berilgan. Sun'iy usulda to'qayzorlarni suv bilan ta'minlash har doim ham yuqori samara bermaydi.
Cho'llashishga qarshi kurash ma'lum loyihalar asosida amalga oshiriladi. Bu borada qumli cho’llar, platolardagi yaylovlar, vohalar, daryo deltalari, tog' etaklari yaylovlari uchun alohida tuzilgan loyihalar asosida kurash usullari ishlab chiqiladi, ma'lum davrlarda amalga oshiriladigan ishlar dasturi asoslanadi.
Bu jarayonga qarshi kurash asosida eng avvalo o'rta masshtabda (l:300000-1:500000) cho'llashish xaritasi tuzilishi lozim. Xarita landshaft asosida yaratilishi zarur, chunki bunda tabiiy sharoit butun hududda differensial ko'rinishda ko'rsatiladi. Har bir landshaft konturi cho’llashishning turi, darajasi va sababini aks etiradi, Bu holda qaysi konturda qanday kurash choralarini qo'llash mumkinligi ravshanla-shadi.