Amaliy audit

Operatsion audit 

---

463 
 
 
 
14.2-rasm. Operatsion auditning turlari. 
Yuqori ko’rsatib o’tilgan farqlarni quyidagicha izohlash mumkin: 
Funktsional audit – faoliyat turlarini vazifalar bo’yicha tasniflash mumkin. 
Masalan, ishlab chiqarish funktsiyasi va etkazib berish funktsiyasi bor. Funktsiyalarni 
tasnif qilishning ko’plab usullari mavjud, masalan buxgalteriya hisobining 
funktsiyalari. Biroq, pul mablag’larini qabul qilish va xarajat qilish, hisob-kitoblarni 
amalga oshirish funktsiyalari ham mavjud. 
Funktsional audit, o’z nomidan kelib chiqib, xo’jalik tizimining bir yoki bir 
qancha funktsiyalari uchun tegishli bo’ladi. Masalan, uning yordamida biron-bir 
bo’lim yoki umuman kompaniya bo’yicha pul hisobotlari funktsiyasini tekshirish 
mumkin. 
Funktsional auditning e’tiborli tomoni shundaki, u auditorlarning 
ixtisoslashishiga imkon beradi. Ba’zi ichki xo’jalik auditorlari ishlab chiqarish 
texnologiyasi kabi sohalarda yuqori darajali bilimga erishishlari bilan, ular 
o’zlarining vaqtlaridan shu sohaning auditi uchun samarali foydalanishlari mumkin. 
Funktsional auditning kamchiligi shundan iboratki, bunda funktsiyalar o’rtasidagi 
bog’liqlikni baholash imkoni yo’q. Zero, o’sha ishlab chiqarish texnologiyasi tayyor 
mahsulot ishlab chiqarish funktsiyasi va xo’jalik tizimining boshqa funktsiyalari bilan 
o’zaro uzviy bog’liq. 
Tashkiliy audit. Odatda, xo’jalik tizimining operatsion auditida uning 
belgilangan bir tarmog’i yoki tashkiliy bo’limi: bo’lim, tarmoq yoki qaram 
kompaniya o’rganiladi. Tashkiliy auditda asosiy e’tibor funktsiyalarning o’zaro 
qanchalik mahsuldor va samarali ekanligini aniqlashga qaratiladi. Auditning bu turi 
uchun faoliyatning tashkiliy rejasi va muvofiqlashtirish usuli juda muhimdir. 
Shundan kelib chiqib biz quyidagi 14.3-rasmda O’zbekiston sharoitida nazorat 
tizimini ko’rsatishga harakat qilamiz. 
 
 
 
 
 
 

---

464