Амалий машғулотлари амалий машғулот -1

1- расм. Гумбазларни ва уларнинг ковургали кобигини чегаравий мувозанат усули билан хисоблашга доир.
а-панел кобик ва унинг келтирилган тавр кесими; б-гумбаз кесими; в,г – бузилиш схемалари.
Агар қобиқда юкори (фонар) ҳалқаси бўлса, унинг юк кўтариш қобилияти марказий - сиқилган элементлар мустаҳ­камлиги шартидан аниқланади:
N_ф  (A_b_b2R_b = A'_sR_sc); (13)
бунда N_ф - фонар ҳалқасидаги қисувчи зўриқиш кучи; А_b - ҳалқа бетон кесимининг юзаси; А'_s - талаб қилинган арматуранинг кесим юзаси; R_sc - арматуранинг сиқилишга бўлган ҳисобий қаршилиги (иловада келтирилган);  ва  - ишлаш шароитини ва бўйлама эгилишни эътиборга олувчи коэффициентлар, 1 га тенг деб олинади.
(13)
Йиғма гумбазнинг панеллари бир-бири ва ҳалқаси билан бетонли понасимон тишли чоклар ёрдамида бириктирилади.

АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ 8.
ТЕМИРБЕТОН ЯХЛИТ ГУМБАЗ ҲИСОБИ.

Гумбазнинг қўлланилиш соҳаси - универсал заллар учун.

Ёпманинг конструкцияси - яхлит силлиқ сферик гумбаз;
Технологик талаблар ва гумбаз сиртининг ҳалқа йўна­лишида чўзувчи зўриқиши бўлмаслиги учун ясси қилиб лойиҳаланган. Пастки таянч ҳалқаси - олдиндан зўриқтирила­диган арматуралар билан жиҳозланган; юқориги (фонар) ҳалқаси - оддий арматуралар билан жиҳозланган.
Ёпманинг геометрик параметрлари (1-расм): гумбазнинг диаметри D = 42 м; юқориги халқаси диаметри D₁ = 6 м; баландлиги f = 7 м; гумбаз қобиғининг қалинлиги t = 60 мм. Гумбазнинг эгрилик радиуси R = D²/8f = f/2 = 42²/87=7/2 = 35 м; (гумбаз доимий ва қор юкларидан қисилиш ҳолатида бўлади).
Гумбаз сирти юзаси А = 2Rf = 23,1415357 = 1539 м²; (1)
асосининг юзаси А_f = r₀²= 3,141521² =1385 м²;
Таянч ҳалқасининг периметри Р₀=D =3,141542 =131,88 м; (2)
юқориги ҳалқасининг периметри Р₁ =D₁= 3,14156 = 18,84 м
Гумбаз 16 та устунга таянади, улар орасидаги масофа
Р₀/16=131,88/16=8,24 м.
Материаллар: бетон В30 (R = 17 МПа; R_bt = 1,2 МПа). Гумбаз қобиғининг арматураси - даврий профилли сим Вр-I, d = 4мм (R_s = 360 МПа). Пастки олдиндан зўриқтирилган таянч ҳалқаси­нинг арматураси А-IV (R_s = 510 МПа). Юқориги ҳалқа арматураси А-III (R_s = 365 МПа).
Қурилиш жойи - Жиззах шаҳри, қурилиш майдонининг сейсмиклиги - 8 балл. Грунтларнинг сейсмик хоссалари бўйича тоифаси I.
Жадвал 1
Гумбазга таъсир этувчи юклар

Юкларнинг номи	Норматив юк, Н/м^2	Юк бўйича ҳи­собий ишончлилик коэффициенти	Бирлик ҳисобий юк, Н/м^2	Жамлаш коэффициенти	Ҳисобий юк, Н/м^2
А. Доимий юк		
1. Сув ўтказмайдиган тўшама	150	1,3	195	0,9	175
2. Цементли қоплама T=2 cм;  =2200 Н/м^3; t=0,022200=440	440	1,3	572	0,9	514
3. Пенобетон иситгич T=10 см;  = 4000 Н/м^3; t= 0,104000 = 400	400	1,2	480	0,9	432
4. Буғдан ҳимоялаш қатлами - 60	60	1,3	78	0,9	70
5. Гумбазнинг хусусий оғирлиги t=6,0 см (1/700 R); =2500 кН/м^3; t=0,0625000=1500	1500	1,1	1650	0,9	1485
6. Осма ускуна - 300	300	1,2	360	0,9	324
Жами			3335 3350		3000
Б. Муваққат юк
Қор оғирлиги	500	1,4	700	0,5	350
Йиғиндиси			4035		3350
В. Махсус юк
Сейсмик юк S=К1К2qiAiiiKқ 0,25133500,2311,271,5=957					957
Тўлиқ юк q=3350=957=4307					4307

2-расм. Гумбазнинг геометрик параметрлари ва хисоб схемаси.
А-киркими; б-тархи; в-гумбаздаги зўрикиш кучлари схемаси; г-зурикишлар эпюралари N1, N2,; д, е, гумбаз кобигининг ва таянч халкаларнинг арматураланиши.
Гумбазнинг ҳисоби
Гумбазнинг пастки ва устки ҳалқаларидаги ички зўриқиш кучларини аниқлаш
Гумбаз-қобиқнинг мередионал йўналишдаги юқори нуқ­таси учун (=0; cos0^o=1) зўриқишни ҳисоблаймиз.
N₁ = -qR/(1=cos) = - 4,30735/(1=1) = -75,3 кН/м (қисилиш) .(3)
Ҳалқа йўналишидаги зўриқишни ҳисоблаймиз.
N₂ = - qRcos = qR/(1=cos) = -4,307351 = 75,3 = -75,3 кН/м (4)
(қисилиш)
Пастки таянч ҳалқаси сатҳидаги мередионал зўриқишни ҳисоблаймиз. (₀=36^o52'12''; cos₀=0,8)
N₁₀ = – qR/(1 = cos₀) = – 4,307735/(1 = 0,8) = – 83,7 кН/м (5)
(қисилиш).
Пастки таянч ҳалқаси йўналишидаги зўриқишларни ҳи­соблаймиз.
N₂₀ = – qRcos₀ = qR/(1=cos₀) = – 4,307350,8 = (6)
= 4,30735 / (1 = 0,8) =– 36,8 кН/м (қисилиш).
N₁ ва N₂ зўриқишлар гумбазнинг ҳамма нуқталарида қисилишни вужудга келтиради.
Таянч ҳалқасидаги чўзувчи зўриқишни ҳисоблаймиз.
N₀ = N₁₀ cos r₀ = 83,70,821 = 1406,1 кН. (7)
Фонар ҳалқасидаги қисувчи зўриқишни ҳисоблаймиз.
N_ф=N_1фcos₁r₁ = -75,30,9963 = –224,9 кН. (8)