Амалий №1. Фаннинг асосий тушинчалари моҳияти; хавф турларини, уларни гуруҳлаш ва иденфикациялаш. Ҳаёт фаолияти хавсизлигининг комфорт шароитлари, ишчи ўрнини эрганомикасини ўрганиш

2.Бошқарув тизимига қўйилган талаблар.
Машинанинг бошқарув тизимидаги пашанг ва педалларини ҳаракат қилдириш учун, уларни силжитиш йўлига машинист энергияси кўп сарф бўлади ва айниқса юқори циклли машиналарда машинист чарчайди. Бундай машиналар сирасига бир чўмичли экскаваторлар, ортиш-тушириш ишларидаги кранлар, ортгичлар, бетон қоригичлар, бульдозерлар киради.
Масалан, чўмичи ҳажми 0,4 – 0,65 м³ бўлган тескари чўмичли экскаваторнининг ер иншооти қирғоғида ишлаётганида, машинист 1 соат вақт мобайнида бошқарув тизимининг пашанг ва педалларини 3500 маротаба қўшиб-ажратар экан. Машинистнинг аниқ ҳаракатлар қилиши ва уларни мувофиқлаштириб (иш ҳаракатларини қўшиб) бажаришига, пашанглар ва педалларнинг ҳаракатланиш йўналишларини ишчи органларининг ҳаракатлари билан мослашуви, ҳамда ўриндиққа нисбатан жойлашувидаги бошқарув асбобларига узалиб етиш имкони мавжулиги, яъни қулайлигига боғлиқ бўлади.
“Қурилиш машиналари конструкциялари хавфсизлигига ягона талаблар” да машина пашанги ва педалларига таъсир кучлари ва ўлчамларининг чегаравий миқдорлари келтирилган (9-жадвал).
9-жадвал

Пашанг тури	Энг катта куч, Н	Педаль тури	Энг катта куч, Н
Домий қўлланиладиган Тез-тез қўлланиладиган Ҳар замон қўлланиладиган	20 – 30 30 - 60 120 - 200	Акселатор учун Ишчи органларини бошқариш Фаол ҳаракатларга	20 – 35 40 – 80 80 - 120

Бошқарув пашангларининг жойлашуви ва ўлчамлари қуйидаги талабларни қаноатлантириши керак.
Пашангларнинг дастаси пол сатҳидан 450-700 мм баландликда, кам қўшиладиганлари – 150 мм дан кам бўлмаган баландликда жойлашиши керак; дастакдан ўриндиқнинг суянчиғигача бўлган масофа 350-650 мм бўлиши лозим. Пашанглар ўриндиқнинг орқасидан ва ёнидан 200 мм дан катта масофада бўлмаслиги керак.
Бошқаришда тез-тез ишлатиладиган педаллар, ўриндиқнинг суянчиғидан 900 мм дан ортиқ масофадан ошмаслиги керак; уларнинг баландлиги пол сатҳидан 180 мм дан ошмаслиги лозим; педалнинг эни 80-100 мм атрофида бўлади.
Руль гардиши ўриндиқ четидан 250-300 мм баландда ўрнатилган бўлиши, суянчиқдан 400-500 мм масофада бўлиши талаб қилинади; руль гардиши текислигининг горизонтга қиялик бурчаги 25-60⁰ ни ташкил этмоғи керак.
Ўриндиқларнинг тавсия этиладиган ўлчамлари (эни, суянчиғи ва пастки ёстиғининг баландлиги), тик ва горизонтал бўйича ўриндиқни созлаш машинистнинг ўтириш вазиятини, гавдаси ўлчамлари ва массасини ҳисобга олган ҳолда, уни қулай ва зўриқмасдан ўтиришининг шароитини таъминлашдан келиб чиқиб белгиланади. Ўриндиқларнинг ўлчамлари ва уларнинг конструкциялари Минстройдормашнинг меёрларига мос келиши керак, мм: