Altiyev a. S yerdan foydalanish iqtisodiyoti toshkent-2019

Yerni iqtisodiy baholash
ning
 
maqsadi
- 
yerdan tabiiy resurs sifatida 
foydalanish intensivligi darajasini ko‘rsatish bo‘lib, bunda yerdan foydalanish 
muayyan samara olish bilan bog‘liq bo‘ladi. Ayniqsa, qishloq xo‘jaligida 
baholashning bu turi qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlardan foydalanish 
samaradorligini aniqlash maqsadida keng qo‘llaniladi. Bunda yerdan foydalanish 
samaradorligini aks ettiruvchi ko‘rsatkichlardan foydalaniladi (hosildorlik – s/ga, 
yerga solingan mineral o‘g‘itlarning miqdori – kg/ga), mahsulotni ishlab 
chiqarishda mehnat sarfi (kishi – soat/ga, kishi – soat/s), mahsulot tannarxi 
(so‘m/s), yalpi sof va differensial daromad (so‘m/ga). Yuqorida keltirilgan 
ko‘rsatkichlar tizimi qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlardan foydalanish 
intensivligini aks ettiradi, uning asosida qishloq xo‘jaligi korxonalari faoliyatiga 
baho beriladi, ularning faoliyati qiyosiy baholanadi. Sanoat, transport, savdo va 
xizmat ko‘rsatish sohalari yerlarini iqtisodiy baholash ham korxonalar va 

---

168 
tashkilotlar tomonidan yerdan foydalanish intensivligi iqtisodiy samaradorlik 
darajasini aniqlash orqali amalga oshiriladi. Baholash mezonlari sifatida quyidagi 
ko‘rsatkichlar qabul qilingan:
-
bir birlik yer maydoniga nisbatan mahsulot ishlab chiqarish (so‘m/ga, 
kVt/ga, tonn/ga, litr/ga va b.); 
-
1 metr kv.
da xizmat ko‘rsatiladigan haridorlar miqdori – (kishi/m
2
); 
-
1 metr kv. da ko‘rsatilgan xizmatlar miqdori – (so‘m/m
2
) va boshqalar. 
10.1 – rasm. Yerni baholash turlari va ularning ko‘rsatkichlari
Ijtimoiy yo‘nalishdagi ob’ektlar uchun ham baholashning mazkur turi 
yerlardan intensiv foydalanishni ifodalab, bir birlik maydonga to‘g‘ri keladigan