Altiyev a. S yerdan foydalanish iqtisodiyoti toshkent-2019

Mustaqil o‘rganish uchun savollar 
1. Yer rentasi tushunchasi, uning mantig‘i va sabab-oqibat bog‘liqlari nimalardan 
iborat? 
2. Yer rentasi yuzasidan klassik iqtisodchilarning ilmiy qarashlarining mazmun-
mohiyati haqida nimani bilasiz? 
3. A.Smit, D.Rikardo, K.Marks, A.Marshall, Djeyms Mill, Styuart Mill va boshqa 
klassik iqtisodchilar yer rentasi haqida nimalar degan? 
4. Yer rentasi shakllanishining iqtisodiy, moliyaviy, ijtimoiy, mulkiy asoslari 
nimadan iborat? 
5. Yer rentasining qanday turlari mavjud, ularning farqi va o‘xshashliklari 
nimalardan iborat? 
6. Differensial yer rentasining mazmuni, turlari va shakllanishining iqtisodiy 
asoslari va metodologiyasi nimadan iborat? 
7. Monopol yer rentasining mazmuni, shakllanishining iqtisodiy asoslari va 
metodologiyasi nimadan iborat?
8. Absolyut yer rentasining mazmuni, shakllanishining iqtisodiy asoslari va 
metodolgiyasi nimadan iborat?
9. Yer rentasi qonuniyat va mexanizmlaridan O‘zbekistonda yerdan foydalanish va 
xo‘jalik faoliyatida foydalanilayaptimi, uning xususiyati nimadan iborat? 

---

166 
10. Yer rentasi nazariyasi yuzasidan bugungi kunda qayday muammolar bor, 
ularning echimi yuzasidan qanday takliflaringiz bor? 

---

167 
10. YER RESURSLARINI IQTISODIY, KADASTR, BOZOR VA 
ME’YORIY BAHOLASH, TUSHUNCHALAR VA USLUBLAR 
 
Yerni baholashning maqsadidan kelib chiqib, yerni iqtisodiy baholash, yerni 
kadastr baholash, yerning bozor va me’yoriy bahosi va hududlarni baholash kabi 
turlari farqlanadi. Sanab o‘tilgan baholash turlarining har biri o‘zining metodologik 
xususiyatlari va uni amalga oshirish metodlariga ega. Respublikada amalga 
oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar, yer munosabatlarining tubdan isloh etilishi, 
yerdan foydalanish munosabatlariga bozor iqtisodiyoti tamoyillarini joriy etilishi 
yerlarni baholash masalasining dolzarbligini yanada orttirdi. Shu bilan birgalikda, 
amaliyotda u yoki bu vazifalarni hal etishda yerni baholash turlari xato 
qo‘llanilishi holatlari ham uchramoqda. Bu esa, yerni baholashning turlari, 
ularning maqsad va vazifalari yetarli darajada anglashilmaganligidan dalolat 
beradi, bu holat davlat, mintaqaviy va mahalliy darajada yerni baholash bilan 
bog‘liq masalalarni hal etishda jiddiy xatoliklarga yo‘l qo‘yilishiga sabab 
bo‘lmoqda. Yerni baholashning mavjud turlarini ko‘rib chiqamiz (10.1 – rasm).