Алтиев a. C. Ердан фойдаланиш

 5.1-расм. Ердан фойдаланиш тизими тузилишининг турлари ва гуруҳлари (заҳира ерлари кўрсатилмаган) 

---

101 
табиатни муҳофаза қилиш, соғломлаштириш ва рекреация мақсадларига 
мўлжалланган ерлар; 
тарихий-маданий аҳамиятга молик ерлар; 
ўрмон фонди ерлари; 
сув фонди ерлари; 
захира ерлари.
Ердан фойдаланиш тизимининг асосий турлари бошқа турлардан 
фарқланувчи, маълум бир мақсадга йўналтирилганлиги билан ажралиб 
туради. Мазкур турлар ўз категорияси доирасида ердан фойдаланиш 
хусусиятлари, маъмурий-ҳудудий белгиси, шарт-шароитлари, ерга бўлган 
мулкчилик шакли, ердан фойдаланиш ҳуқуқи турларига кўра кичик турларга 
бўлинади (5.2-расм). 
Ердан фойдаланиш турларининг ичида устуворлик даражаси қишлоқ 
хўжалиги категорияси ерлари юқори ҳисобланади. Чунки, биринчидан, 
қишлоқ хўжалиги ерларида аҳоли учун озиқ-овқат, саноат учун хом ашё, 
чорвачилик учун ем-хашак етиштирилади, иккинчидан, истеъмол қилинган ер 
ресурслари, яъни тупроқ унумдорлигини такрор ишлаб чиқариш (тиклаш) 
катта сарф-харажатларни талаб этади. Учинчидан, унумдорлиги яхши ер 
майдонларини хўжалик оборотига киритиш чекланганлиги сабабли, ушбу 
тоифадаги ерлар майдони қишлоқ хўжалиги учун яроқли бўлмаган ерларни 
ўзлаштирилиши ҳисобига кенгайтирилади. Бундай ерларни қишлоқ хўжалиги 
учун яроқли ҳолга келтириш, тупроқ қатлами сифатини яхшилаш эса (бошқа 
категориядаги ерларга нисбатан) катта маблағ ва вақт сарфлашни талаб этади. 
Қишлоқ хўжалигида ердан фойдаланиш унинг хусусиятларини
инобатга олганда, мураккаб тузилишга эга. Ердан фойдаланиш шароити ва 
усулларига кўра у суғориладиган ва суғорилмайдиган (лалми) ерларга 
бўлинади. Ерга ишлов бериш усулига кўра суғориладиган ерлар кичик 
турларга бўлинади: 1) шудгор (далачилик), 2) кўп йиллик дарахтзорлар. Лалми

---

102