Allayarov A. I. O’rmonov H. B. O‘zbekistondagi ziyoratgoh obidalar

Arab tilida “parfi” – “oq” degan ma’noni anglatishini inobatga olsak islom dini kirib kelgandan keyin mahalliy aholi bu muqaddas sanalgan joylarga “Parpi ota” – “oq ota”, “oq kiyimli ota”, “oq niyatli ota” yoki oq rangli teshiktoshga nisbat berilib “oq tosh ota” kabi nomlar bilan atab kelingan, Parpi oyim esa “Parpi ona”- “Oq ona”, “Pok va begunoh ona” bo‘lishi mumkin.

Bundan ko‘rinadiki qadimga turk xalqlarida Umay-Ona bir tarafdan botir-qahramonlarning urushda o‘z onasiga sig‘inganday sig‘inish manbai deb tushunilsa, ikkinchi tomondan esa keng ko‘lamda yosh bolalarning tarbiyalanib chiqishidagi g‘amxo‘ri, bolaning ona qornidagi va bola tug‘ilgandan keyingi davrdagi uni turli yomon ruxlardan saqlab yuruvchi yo‘ldoshi deb hisoblangan.
Xulosa qilib aytganda, biz fikr yuritayotgan “Parpi oyim” aslida qadimgi turkiy xalqlarning shomoniylik e’tiqodidagi onalikni baxsh etuvchi, chaqaloqlarni yovuz kuchlardan asrab-avaylovchi ma’buda “Umay ona”ning islom dini keng tarqalgandan keyingi davrdagi transformatsiyaga uchragan, ammo unga e’tiqod qilish davom etgan “Parpi ona”- “Oq ona”, “Pok va begunoh ona” ko‘rinishidir.
Masalaga ilmiy yondashadigan bo‘lsak, tadqiqotchi F. Toshboyev o‘zining “Ustrushona chorvadorlarining antik davrdagi madaniyati” nomli monografisida qadimdan ushbu hududlarda kuchmanchi turkiy chorvadorlar yashaganligini arxeologik tadqiqotlar asosida isbotlaganligi, bundan tashqari ushbu qishloq hududidagi uchqir tepalikda cho‘ponlarning piri bo‘lgan Hazrati Ishoq (mahalliy tilda vaqt o‘tishi bilan Oqsoq bo‘lib ketgan) qadamjosining ham hozirgi kungacha mavjudligi, unga asosan chorva mollaridagi oqsoqlanish (ovsil) kasalligini davolash uchun butun viloyat hududidan chorva mollari olib kelinishi ham hududda qadimdan chorvachilikka ixtisoslashgan turkiy aholi istiqomat qilganligi, chorvadorlarning o‘ziga xos udum va marosimlari islomni qabul qilganidan keyin ham saqlanib qolganligidan dalolat beradi.