Alisher navoly nomidagi toshkent davlat

117

---

Ко ‘р kishi ham qildi tatabbu’ havas,
Sarvu gul о ‘trusig ‘a kelturdi xas.
(Навоий
2011 (1), 42)
Ya'ni Nizomiyga ergashib, tatabbu' yozishga intilganlar, 
havas qilganlar ko‘p bo‘ldi. Biroq ulaming aksari sarvu gul 
qarshisiga xas keltira oldilar, xolos.
Buyuk beshlik - “Xairo‘z oldiga mana bunday badii y-estetik vazifa qo‘yadi:
Ani nazm etki, tarhing toza bo ‘lg ‘ay,
Ulusg'a mayli heandoza b o ‘Ig'ay.
Yo 'q ersa, nazm qilg
‘onni xaloyiq
Mukarrar aylamak sendin ne loyiq.
Xush ennas el so ‘ngincha raxsh surmak,
Yo ‘lekim, el yugurmishdur
— 
yugurmak.
Biravkim bir chamanda soyir erdi,
Nechakim gal ochilg 'on
-
ко ‘rdi, terdi.
Hamul yerda emas gul istamakxo ‘b,
Bu bo ‘ston sahnida gul ко ‘p, chaman ко ‘p.
(Навоий 2011 (I), 340)
Ulug‘ mutafakkir xaloyiq nazm qilg‘onni mukarrar 
aylamoq - takrorlamoq flkridan yiroq. 01 zotning e'tiqodicha, 
birovlar ketidan ot surmoq, el yugurgan yo‘ldan yugurmoq zinhor 
ma'qul emas. Boshqalar gul tergan chamanda gul istamoq oqil 
ishi sanalmaydi. Vaholanki, “Bu bo‘ston sahnida gul ko‘p, 
chaman ko‘p”. Ya'ni har kim o‘z didiga mos gulni izlamog‘i, 
termog‘i zarnr. Shoir fikricha, she'riyatda o‘zgalami takrorlash 
(“mukarrar aylamak”) ayb. Chinakam shoir o‘z sozi bilan 
kuylashi lozim. Boshqalar ketidan ot surmoq, o‘zgalardan tuyg‘u 
olish haqiqiy ijodkor ishi emas. Taqlidchilik ijod tabiatiga zid.
118

---

0 ‘z so‘zini, o‘zigagina xos uslubda ifodalagan ijodkorgina 
adabiyot olamida o‘z o‘mini topadi, muayyan mavqyega crisha 
oladi.
Hazrat Alisher Navoiyning o‘zi bu borada barcha zamon 
ijodkorlariga ibrat bo‘larli buyuk ishni bajardi. An'ana zamirida 
o‘ziga xos ijod mezonlari asosida olamshumul yangilik yaratdi, 
xamsanavislikni yuksak bir darajaga ko‘tardi. Vaholanki, 
Nizomiy-Ganjaviy, Xusrav Dehlaviy va Abdurahmon Jomiyday 
buyuk ijodkorlardan keyin xamsachilikni yangi bosqichga olib 
chiqish oson boMmagani ayon. Hazrat Alisher Navoiy buyuk 
salaflarini takrorlash u yoqda tursin, ularga ayrim e'tirozlarini 
ham bildiradi. Jumladan, ular Xusrav obrazi talqinida