Alisher navoly nomidagi toshkent davlat

2 0 1 9
(
1
), 
194
)
Ulug* shoiming mazkur baytlarda qo‘Hagan tashbehlari 
zamirida hayotda ham, ijodda ham rostlikka, Haq va haqiqatga 
rioya etish zarurati ifbdalangan. Uningcha, kaj, ya'ni egri 
bo‘lgani bois gulda tikan bitadi. To‘g‘ri o‘sgarii, rostligi 
tufayli nayshakardan shakar olinadi. Qaerdaki rostlikka bayroq 
tikilsa, Haq taolo bu bayroqni yuksakka ko‘taradi. Bu fikrlarni 
ijod jarayoniga tatbiq etilsa, ijodkor uchun rnezon - rostlik, 
Haq va haqiqat bo‘lmog‘i kerak.
114

---

Ayni mohiyatni hazrat Alisher Navoiy “Hayrat ul- 
abror”da quyidagicha badiiy talqin etadi:
Nukta su yanglig
‘ 
eritur toshni,
Topsa haqiqat о ‘tidin choshni.
Bo ‘Isa haqiqat guharidin yiroq,
Rishta so ‘zin s o ‘zlamagan yaxshiroq.
(Навоий
2011 (1), 44)
Ya'ni, haqiqat guharidin mosivo so‘zni so‘zlashdan naf 
yo‘q. Bunday so‘z na xaloyiq oldida e'tiborli, na Xoliq 
nazdida. Insoniyat tarixining ibtidosidan to bugunga qadar 
qog‘oz qoralaganlar soni qancha ekanini Yaratgannmg o‘zi 
biladi, ular orasida bitiklari el ko‘ngliga malham bo‘lganlari 
esa barmoq bilan sanarlidir. Chunki, ijod sir-sinoatga to‘liq 
jarayon. Qalbida hidoyat nuri mujassam bo‘lganlargina ham 
xalqqa, ham Haqqa manzur asarlar bitish sharafiga noil 
bo‘ladi. Shayx Nizomiy va hazrat Navoiy ijodi bun mg 
isbotidir, ular asarlarining umrboqiyligi boisi ham shunda.
Rost suxan birla amal ayla, hoy,
Pushtu panoh senga qodir Xudoy.
Tab'i Nizomiyki, kamarbastadir,
Ishlari rostlik ila orastadir. (Низомий 2019 (1), 
197)
Mazkur baytlarda Nizomiy zohiran o‘z-o‘ziga xitob 
qilayotgandek ko‘rinsa ham, aslida buni butun ijod ahliga 
qilingan murojaat deb qabul qilmoq zarur. Buyuk mutafakkir 
rost suxan birla qilingan amalgma Haq taologa ma’qul 
kelishini, Nizomiyning tab'i she'r yozishga moyil ekan, faqat 
rostlikkina asarlarini orasta etishini, faqat shundagina, kelajak 
nasllarga-da ma'qul bo‘lishini ta'minlaydi.
Hazrat Alisher Navoiy “Majolis un-nafois” tazkirasida 
ijod ahliga baho berar ekan, ularning Haq va haqiqatga 
munosabatini asosiy mezon deb biladi. Jumladan, birinchi 
majlis ibtidosida “
haqoyiq va m aorif adosida nazm libosi
dilpazirroq”
ekanini alohida ta'kidlaydi. Asarlarida “
haqoyiq
va maorifni darj etgan