Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat universiteti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini

Adabiyot fanidan 9-sinf dasturida berilgan Oybekning “Qutlug‘ qon” romani g‘oyasini tushuntirishda “Nuqtai nazaring bo‘lsin” usulidan foydalanib darsni tashkil etish mumkin.
“Nuqtai nazaring bo‘lsin” usulining maqsadi shuki, o‘quvchini bevosita adibning ijodiy ishlari, ma'naviy merosimizga qo‘shgan ulkan hissalari to‘g‘risida (adibning o‘zidan, yoru-do‘stlari tomonidan bayon etilgan) video-lavhalarda ko‘rsatish, asardagi so‘zlarni o‘quvchi tomonidan o‘qitilmay, balki asar qahramonlari tomonidan video- lavhalar orqali yetkazishni ta'minlashdan iboratdir.
Ma'lumki, inson ma'lumotning ko‘p qismini ko‘rish va eshitish organlari orqali qabul qiladi. Bu texnologiyalar orqali darsni tashkil etish o‘quvchilarni bir vaqtda ko‘rganlari asosida ishlashga, bu ulardagi tafakkurning rivojlanishiga yordam beradi.
O‘qituvchi tayyorlangan bu lavhalarni ko‘rsatish bilangina maqsadga erishmaydi, uni izohlashi, to‘ldirib borishi, o‘quvchilarni jalb qila olishi, tanqidiy- mushohadali fikrlarini eshitishi, izohlab, xulosalab borishi lozim.
Tayyorlangan video lavhada “Qutlug‘ qon”asar qahramoni Yo‘lchining Mirzakarimboy xonadoniga ilk marta tashrifi tasvirlanib, (asar matni bo‘yicha)ularning ovozlari ham yozilgan tasvir ko‘rsatiladi.
Tasvirda Yo‘lchi otasi vafot etganda majbur bo‘lib, bir parcha yerni sotganini aytganda Mirzakarimboy unga qarata “Yer sotgan yer bo‘lmaydi, er kishi yer sotmaydi”- deydi.
Savol - Boyning hayotiy qarashlari qanday? Mirzakarimboyning ushbu fikrlarini kim qanday izohlaydi?
“Nuqtai nazaring bo‘lsin” usuli orqali o‘qituvchi o‘quvchilarning savol yuzasidan har kim o‘zining mustaqil (o‘rnida tanqidiy)fikrini bildirishiga alohida e'tibor qaratadi.
O‘qituvchi fikrlarni umumlashtiradi, xulosalaydi, berilgan savollarning javobini o‘quvchining bildirgan fikrlarida ekanligini ta'kidlaydi, baholaydi.
“Zakovatli zukko” metodi. Bilimlarni puxta o‘zlashtirishda o‘quvchilarning fikrlash, tafakkur yuritish qobiliyatlariga ega bo‘lishlari muhim ahamiyatga ega.
Ushbu metod o‘quvchilarda tezkor fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirishga, ularning tafakkur tezliklarini aniqlashga yordam beradi. Uni qo‘llash o‘z xohishiga ko‘ra shaxsiy imkoniyatlarini sinab ko‘rish istagida bo‘lgan o‘quvchilar uchun qulay imkoniyatni yaratadi.
Bunda o‘quvchilar o‘qituvchi tomonidan berilgan savollarga qisqa muddatlarda to‘g‘ri, aniq javob qaytara olishlari zarur. Murakkablik darajasiga ko‘ra har bir savolga qaytarilgan to‘g‘ri javob uchun ballar belgilanadi. Yakuniy ballarning o‘rtacha arifmetik qiymatini topish asosida o‘quvchi (talaba)larning tafakkur tezligi aniqlanadi.
Mashg‘ulotlarda metodni qo‘llash orqali o‘quvchi (talaba)larning tafakkur tezligi quyidagi sxemaga asoslanuvchi faoliyat yordamida aniqlanadi:

Savol

Javobing

Javob uchun qo‘yiladigan ball

Bunda Oybekning “Qutlug‘ qon” romanini o‘rganishda quyidagi savollarni o‘quvchilarga tavsiya etish mumkin:

1. 
   Romanda qaysi davr voqealari aks ettirilgan?
   
2. 
   “Qutlug‘ qon” romani qahramonlari kimlar?
   
3. 
   Mirzakarimboy va uning dunyoqarashini yoritishda yozuvchi mahorati nimada ko‘rinadi?
   
4. 
   Yormat obrazini ta'riflang.
   
5. 
   Romanda Gulnor va Yo‘lchi muhabbati qanday aks ettirilgan?
   
6. 
   Nima uchun romanga “Qutlug‘ qon” sarlavhasi qo‘yilgan?
   

Umuman, ta'lim tizimida Oybek romanlarini o‘rganishda interfaol metodlardan foydalanishning ahamiyati katta. Biz darsda interfaol metodlar orqali o‘quvchi bilim va ko‘nikmalarini shakllantirish bilan birgalikda Oybek romanlari mohiyatini chuqurroq anglab yetishlariga erishamiz.