Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti amaliy filologiya fakulteti

- ak\oq: qarsak, bizbizak, qaldiroq.

• 
  ildoq: shaqildoq, chirildoq.
  
• 
  a: sharshara, g‘arg‘ara.
  

- os: sharros, gulduros.

2.2. Kompozitsiya usuli

Kompozitsiya usuli bilan ikki yoki undan ortiq so‘z shakllarining tilda mavjud bo‘lgan qoliplar asosida tobelanishi orqali birikishi va bu sintaktik aloqaning hozirgi tilda kuchsizlanishi natijasida bir umumiy ma’noga ega bo‘lishi orqali qo‘shma ot yasaladi. Qo‘shma otlarni hosil qiluvchi qismlar o‘zaro quyidagi sintaktik munosabatlarga asoslanadi:

1. 
   sifatlovchi+sifatlanmish: oqsaqol, beshbarmoq, yangi yo‘l, qizilishton, itbaliq.
   
2. 
   qaratuvch+qaralmish: bilaguzuk, bedapoya, belbog‘, so‘z boshi, karvonboshi.
   
3. 
   to‘ldiruvchi+to‘ldirilmish: muzyorar, otboqar, dunyoqarash, o‘rinbosar.
   
4. 
   ega+kesim: roykeldi, go‘shtkuydi, kampiro‘ldi.
   
5. 
   hol+hollanmish: iskabtopar, olibsotar, ishlab chiqarish.
   

O‘zbek tilida tojikcha izofali birikmalar asosida yuzaga kelgan gulbeor, gultojixo‘roz, guliqahqah singari qo‘shma otlar ham mavjud bo‘lib, ular doim qo‘shib yoziladi. Shuningdek, tilimizga rus tili orqali kirib kelgan aeroport, antisiklon, aerovakzal singari tarkibiy qismli so‘z-lar ham borki, ularning qismlari o‘zbek tilida mustaqil ishlatilmasligi sababli qo‘shma ot hisoblanmaydi.
Sintaktik usul bilan qo'shma va juft otlar yasaladi.Ikki yoki undan ortiq so'zlarning o'zaro ma'no va grammatik jihatdan birikishi asosida vujudga kelgan otlar qo'shma otlar deyiladi. Qo'shma otlar tarkibi quyidagi so'zlardan tashkil topadi.

1. 
   Ot+ otdan: belbog‘, qo‘lqop, muzqaymoq, toshko‘mir,Sirdaryo.
   
2. 
   Sifat+ otdan: oqqush, oqsoqol, qizilo‘ngach, sassiqpopushak.
   
3. 
   Son+otdan: to‘rtburchak, uchburchak, To'rtko'l,Beshbuloq.
   
4. 
   Ot+ fe'ldan: o'rinbosar, beshiktervatar, muzyorar, kungaboqarkabi. Qo'shma otlar quyidagicha yoziladi:
   

1.Ikki yoki undan ortiq so'zlarning birikuvidan tashkil topib, bir ma'no ifodalaydigan, bir urg'u bilan aytiladigan. otlar qo'shilib yoziladi. kungaboqar, oshqozon, belbog', gultojixo'roz, Jarqo'rg'on kabi.
2.1kki yoki undan ortiq so'zlarning birikuvidan tashkil topib, alohida urg'u bilan aytiladigan tarkibli qo'shma otlar ajratib yoziladi: xalq xo'jaligi, Markaziy Osiyo,
Qarshi cho'li kabi. Ikki so'zning o'zaro grammatik jihajdan teng bog'lanishidan hosil bo'lib, bir umumiy ma'no anglatuvchi otlar juft otlar deyiladi: ota-ona, aka-uka kabi.
Juft otlar tarkibi quyidagicha so'zlardan tashkil topadi.
1.O'zaro ma'nodosh bo'lgan so'zlardan: mehr-shafqat, kuch-qudrat, shon-sharaf, baxt-saodat.
2.Bir-biriga yaqin ma'noli, aralash tipdagi so'zlardan: ota-ona, aka-uka, qozon-tovoq, uy-ro'zg'or.
3.Tarkibidagi birinchi so'z mustaqil ma'no bildiradigan, ikkinchiso'z ma'no bildirmaydigan so'zlarning birikishidan: bozor-o'chor,don-dun, kiyimkechak kabi.
Takror otlar ham tuzilishi jihatidan juft otlarga mansub. Biroq ular yasama ot sirasiga kirmaydi. Chunki, takror otlar tarkibidagi ikkinchi so'z fonetik jihatdan o'zgargan holda qo'llanilsa-da, birinchi so'z ifodalagan ma'nodan boshqa ma'noni bildirmaydi. Zero, birinchi so'z ifodalagan ma'no takror otlardagi asosiy ma'no bo'lib qoladi: non-pon, tosh-posh, kitob-mitob kabi.
Qisqartma otlar. Nutqda qisqalikka erishish maqsadida bir qator tarkibli otlar qisqartirilib qo'llaniladi. Bunday otlar qisqartma otlar deyiladi. Masalan, BMT, DAN, MHD kabi.
So'zlarni bu tipda qisqartirib qo'llash faqat ot turkumiga xos. So'z qisqarishi ham yasalishning bir turi bo'lib, unga abbreviatura usuli deyiladi.
Qisqartma otlar quyidagicha shakllardan iborat bo'ladi:
1.So'zlarning bosh harflari olingan holda so'z qisqartiriladi.Bunday qisqartmalar bosh harflar bilan yoziladi. GES,BAA(Birlashgan Arab Amirligi).
2.Birinchi so'zning birinchi bo'g'ini, keyingi so'zlarning boshharflari olingan holda so'zlar qisqartiriladi; O'zR, O'zRFA,O'zMU kabi .