Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o„zbek tili va adabiyoti universiteti

Savol va topshiriqlar 
1.
Til o‗rgatuvchi o‗quv dasturlariga namunalar keltiring. 
2.Til o‗rgatuvchi o‗quv dasturlarining samaradorligi haqida 
mulohazalaringizni bayon eting. 
3.Boshqa turdagi o‗quv dasturlari haqida ma‘lumot bering. 
4.Internet tizimi yordamida (on-line) til o‗qitish kurslaridan 
foydalaning. 
5.GALL tizimining rivojlanishi va istiqbollari haqida fikr bildiring. 
6. Matn tarjimasida grammatik qurilishning o‗rnini yoriting. 
7.Tarjimon dasturlarining ishlash prinsiplarini o‗zlashtirib oling. 
 
1
Qarang: 
Po„latov A., Muhamedova S.
Kompyuter lingvistikasi. –T., 2009. 
Rahimov A.
Kompyuter 
lingvistikasi asoslari. –T., 2011.

---

72 
7-§.MORFOLOGIK TAHLILNING AVTOMATIK TIZIMI 
 
Reja: 
1.Morfologik analiz jarayoni. 
2
. 
So‗z yasalish tizimini modellashtirish. 
3. Morfologik tahlil va sintaktik tahlilning uzviyligi. 
 Asosiy tushunchalar: 
morfema,
analiz, so
‗
z tarkibi, sintez, affiks, 
prefiks, suffiks, kompyuter analizi va sintezi, avtomatik tarjima, tarjima 
dasturi, lingvistik ta‟minot, morfologik, sintaktik analiz, kodlash, 
fragment, lingvistik ta‟min, semantik freym, konseptual analiz, semantik va 
konseptual analiz, protsedura, 
 
Matnning formal ajraladigan eng kichik birligi so‗z hisoblanadi, lekin 
u
 
ma‘no anglatuvchi eng kichik birlik morfemalardan tashkil topadi. So‗z 
tarkibi o‗zak morfemalar, prefikslar (old qo‗shimchalar) va suffikslar 
(o‗zakdan keyin keladigan qo‗shimchalar)dan iborat bo‗ladi. Masalan, 
bilimdonlikdan 
so‗zida 5ta morfema mavjud. So‗zlarning morfologik 
analizi uchun tildagi prefiks va suffikslar bazasi hamda so‗zlarning 
grammatik shakllarda o‗zgarishi (qanday qo‗shimchalarni qabul qilishi)ni 
ko‗rsatuvchi lingvistik ta‘min yaratilishi lozim. Bunday baza avtomatik 
tarjima tizimi mavjud bo‗lgan rus, ingliz, fransuz tillarida yaratilgan. 
Shulardan birini (rus tili grammatikasi asosidagi) tarjima dasturini keltirib 
o‗tamiz.
1