Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o„zbek tili va adabiyoti universiteti



Download 3,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/138
Sana25.04.2022
Hajmi3,88 Mb.
#581651
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   138
Bog'liq
kompyuter lingvistikasi

Paskal, C, Prolog, Lisp, Okkamyu 
tillari; 
b) yig‗uvchi dasturlar uchun: 
Modula-2, Ada, Eyfel, Component 
Paskal 
tillari; 
d) aniqlashtiruvchi dasturlar uchun: 
C++, Smallmalk, Oberon, Java, 
Clarron 
tillari. 
NLP (tabiiy tilni qayta ishlash) kompyuter lingvistikasida tabiiy 
tillarning kompyuter analizi va sintezini o‗z ichiga oladi. Bunda 
analiz 
tabiiy tilning kompyuterda morfologik, sintaktik va semantik tahlil 
yordamida tushunilishiga nisbatan ishlatiladi
sintez 
esa kompyuterda 
matnning grammatik shakllantirilishi va 
generatsiyasi 
(hosil qilinishi) 
demakdir. NLP bo‗yicha yaratilgan dasturiy ta‘minotlar quyidagilar: 
Alchemy APl, Expert System S.p.A., General Architecture for Text 
Engineering (GATE), Modular Audio Recognition Framework, Monty 
Lingua, Natural Language Toolkit (NLTK). 
1
Новое в зарубежной лингвистике. Вып. XXIV. Компьютерная лингвистика. –М.: Прогресс, 
1989.- С.10


17 
Kompyuter lingvistikasi amaliy tilshunoslikning tarkibiy qismi 
hisoblanadi, u nazariy tilshunoslik yutuqlaridan foydalanadi. Kompyuter 
lingvistikasi va nazariy tilshunoslik bir-birini to‗ldiradi. Kompyuter 
lingvistikasining o‗ziga xos xususiyatlari quyidagilarda ko‗rinadi: 
kompyuter lingvistikasi tavsiflash jarayonida insonni istisno qiladi, 
tahlillar ko‗proq kompyuterga moslashtiriladi; 
kompyuter lingvistikasi masalani miqdoriy xarakteristikalar va aniq 
parametrlar asosida hal etad, miqdoriy (kvantitativ) tavsifga, algoritmlash, 
modellashtirish, statistik tahlilga asoslanadi; 
kompyuter lingvistikasi amaliy xarakterga ega bo‗lib, til bilan bog‗liq 
muammolarning amaliy jihatlariga e‘tibor qaratadi, uni aniq maqsadga 
yo‗naltirilgan dasturlar, metodlar, tizimlar yordamida hal etish bilan 
shug‗ullanadi; 
kompyuter lingvistikasida ko‗proq sun‘iy tillar (programmalashtirish 
tillari, algoritmik tillar)ga tayaniladi, tabiiy tillarning mavjud imkoniyatlari 
cheklanadi, bunda tabiiy tilga ishlov berilib, kompyuterga moslashtiriladi. 
Fanlar hamisha o‗zaro uzviy bog‗liqlik va hamkorlikda ish ko‗radi, 
ular bir-birisiz mavjud bo‗la olmaydi. Jumladan, kompyuter lingvistikasi 
fani ham bundan mustasno emas. Kompyuter lingvistikasi mantiq, 
informatika, statistika, semiotika, kibernetika, ehtimollar nazariyasi kabi 
turli fan sohalari bilan o‗zaro aloqador. 
Kompyuter lingvistikasida qo‗llanadigan lingvistik vositalarni shartli 
ravishda ikki qismga bo‗lish mumkin: deklarativ hamda protsedura 
qismlari. Deklarativ qismga til va nutq birliklari lug‗ati, grammatik 
ma‘lumotnomalar, matnlar korpusi kabilarni kiritish mumkin. Protsedura 
qismi esa yuqoridagi lingvistik ta‘minot bazasini boshqarish vositalari 
(algoritmlar tuzish, dasturlar yaratish, kompyuter analizi va sintezi 
kabilar)ni o‗z ichiga oladi. 
Matematik modellashtirish, formallashtirish, kompyuter tizimining
tilshunoslikka tatbiq qilinishi avtomatik tarjima muammolari bilan 
shug‗ullanish, mashina yordamida matn tuzish, uni qisqartirish, sintezlash 
jarayonini amalga oshirish uchun keng imkoniyatlar yaratdi. Bugungi 
kunda kompyuter lingvistikasida til materiallarini formallashtirish, tabiiy 
tilni qayta ishlash, chastotali lug‗atlar tuzish, turli qisqartmalar va 
simvollardan foydalanish, MT algoritmini tuzish amallari bajarilmoqda. 
Kompyuter lingvistikasi fani taraqqiyoti, turli maqsadlardagi 
dasturlarning yaratilishi tilshunoslikning boshqa yo‗nalishlari taraqqiyotini 
ham ta‘minlashga xizmat qiladi. ―Kompyuter lingvistikasi‖ orfografik 
me‘yorlarning buzilish hollarini, nogrammatik ifodalarni bartaraf etishga 


18 
yordam beradi. Lingvistik ma‘lumotlar statistikasida, turli mazmundagi 
lug‗atlar yaratishda kompyuter lingvistikasining ahamiyati katta. Bu fan 
nafaqat tilshunoslik, balki boshqa sohalar taraqqiyotiga ham ijobiy ta‘sir 
ko‗rsatadi. Jumladan, avtomatik tahrirlash (BORIS tizimi), tarjima 
jarayonidan badiiy matnlarni tahlil va tarjima qilishda foydalanish 
mumkin.

Download 3,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   138




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish