XXI asrning global muammolari qatoriga kirib ulgurgan terrorizm, ayniqsa,
«yadro terrorizmi» masalasi Qo’shilmaslik harakatini ham tashvishga solib
qo’ymoqda harakatga a’zo davlatlarning aksariyati rivojlanayotgan davlatlar
maqomida bo’lib, o’zlarining taraqqiyoti uchun ayrimlarida yadro energetikasidan
foydalanish holatlari mavjud. Bu esa «yadro terrorizmi» havfini yanada oshiradi.
konferensiyalarida bu tushuncha rasmiy hujjatlarda o’z aksini topgani yo’q, yadro
qurolisiz dunyoda tinchlikni o’rnatish mumkin deb hisoblashda davom etmoqda.
Shunday bo’lsada, xalqaro munosabatlar tizimidagi bir vaqtlar asosiy masala
bo’lgan yadro qurolini cheklash endi «yadroviy havfsizlikka» aylanganini hisobga
olgan Qo’shilmaslik harakati ham bu borada ma’lum bir tadbirlarni amalga
oshirishni rejalashtirishga kirishgan. Bu borada maxsus guruxlar tashkil etildi va
www.iiss.org/publications/adelphi-papers/adelphis-2012/nuclear-politics-and-the-non-aligned-move ment/
56
ular bir necha institutlarda mazkur masalaga yechim topish bo’yicha izlanishlar
boshlab yuborishgan.
65
Har qanday terrorizm ko’rinishlarini muhokama etar ekan, Qo’shilmaslik
harakati bunga qarshi kurashish uchun BMT doirasida konstruktiv asosdagi ko’p
tomonlama hamkorlikni yo’lga qo’yishning, har qanday terroristik harakatlarga
kollektiv kurashish bo’yicha aniq chora tadbirlarning muhokmasiga bag’ishlangan
davlat va hukumat boshliqlari darajasidagi xalqaro konferensiyani tez fursatlarda
o’tkazishning, shuningdek, barchani qoniqtiradigan terrorizmga qarshi kurash
bo’yicha konvensiya ishlab chiqishning tarafdoridir. Undan tashqari Durban
forumida yana bir bor milliy ozodlik va o’z – o’zini boshqarishga kolonializm,
tashqi aralashuv va okkupasiyaga qarshi prinsipial pozitsiyada ekanligi
ta’kidlangani holda xalqaro hamjamiyatni «terrorizmni ana shunday kurash bilan
tenglashtirmaslikka» chaqirdi.
66
Harakatga Kolumbiya raislik qilayotgan davrda gumanitar muammolar va
inson huquqlarini himoya qilish masalalariga ham e’tibor qaratildi. Harakat Inson
huquqlari
bo’yicha BMTning Jeneva komissiyasi faoliyatini qo’llab –
quvvatlashini ma’lum qildi. Inson huquqlari bo’yicha umumjahon Deklarasiyasi
talablarini to’lig’icha tan olgani holda Qo’shilmaslik harakati istisno tariqasida
gumanitar huquq va erkinliklarning himoyasi bahonasi bilan qo’shilmaslik harakati
davlatlarning ichki ishlariga aralashishni yoki har qanday iqtisodiy va siyosiy
bosim o’tkazishga qarshi ekanligini hamda «har bir mamlakatlarning milliy,
mintaqaviy, tarixiy, madaniy va diniy o’ziga xosliklari xurmat qilinishi»
ta’kidlandi.
67
XX asr oxiri XXI asr boshlarida Qo’shilmaslik harakati mintaqaviy
ziddiyatlarga ham katta e’tibor qaratmoqda. Bunda xalqaro va mintaqaviy
havfsizlikni ta’minlash va qo’llab – quvvatlash faqatgina BMTga tegishli vakolat
ekanligini istisno qilmoqda. Harakatning fikricha, BMT ning roziligi orqali
65
Раджив Наян. Движение неприсоединения и ядерной безопасности. 16 марта 2012 http://
www.idsa.in/issuebrief/TheNonAlignedMovementandNuclearSecurity _rnayan_160312
66
Крылов C. Движение Неприсоединения на пороге ХХI. // векаhttp://
old.nasledie.ru/politvne/186/article.php?art=20
67
Крылов C. Движение Неприсоединения на пороге ХХI. // векаhttp://
old.nasledie.ru/politvne/186/article.php?art=20
57
mintaqviy ziddiyatlarni tartibga solish ishiga mintaqaviy tashkilotlar ham
qo’shilishi mumkin, shunga mos bo’lgan qaror ziddiyatda ishtirok etuvchi barcha
davlatlarning manfaatlarini hisobga olgan holda qabul qilinishi kerak. Oxirigi
vaqtlarda Qo’shilmaslik harakatida u yoki bu ziddiyatli jarayonlarni tartibga
solishida mo’tadillik, kompromissga moyillik, aniq baho berishdan qochish
holatlari kuzatilmoqda. Ancha eskirib qolgan xalqaro ziddiyatlardan biri
hisoblangan Yaqin Sharq muammosiga nisbatan o’ziga xos pozitsiyani namoyon
etmoqda. Zotan bunda Harakat oddiy statist rolini bajarmayapti. Ko’p jihatdan bu
Harakatning sobiq va amaldagi raislari – Kolumbiya va JARning prezidentlari
E.Samper i N.Mandela (undan keyin T.Mbeki)
harakatlari bilan bog’liq. Ular Isroil
va Falastin rahbarlari bilan doimiy aloqalarni qo’llab – quvvatladilar va uni davom
ettirishmoqda. To mana shu zaminda tinchlikka erishguncha Qo’shilmaslik
harakati o’z siyosatini davom ettirishni ma’lum qildi. Garchi buning birgina
yechimi Isroilning o’zi bilan bog’liqligini bilsa ham.
