Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti sh. A. Aminjonov, E. N. Nuritdinnov

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Q.S.Sodiqov. O‘quvchilar fiziologiyasi va gigienasi. O‘quv qo‘llanma. - Toshqent: O‘qituvchi 1992 y.

2. L.S.Klemesheva, M.S.Ergashev. YOshga oid fiziologiya. Toshkent. O‘qituvchi, 1991 y.
3. I.G.Azimov. Jismoniy tarbiyaning yosh fiziologiyasi. O‘quv qo‘llanma. -Toshkent: 1994 y.
4. A.A.Markosyan. YOsh fiziologiyasi masalalari. - Moskva: 1974 y.
5. A.G.Xripkova, M.V. Antropova, D.A.Farber. Vozrastnaya fiziologiya i shkol’naya gigiena. - Moskva: Prosveshenie, 1990 g.
6. YU.A.Ermolaev. Vozrastnaya fiziologiya. Moskva: Visshaya shkola. 1985.
7. A.A.Guminskiy, N.N. Vozrastnaya fiziologiya. - Moskva Visshaya shkola, 1985.
8. U.Z.Qodirov. Odam fiziologiyasi. Toshkent Abu Ali Ibn Sino nomidagi «tibbiyot» nashriyoti. 1996 y.
9 X.T. Almatov, L.S.Klemesheva, A.T.Matchanov. Vozrastnaya fiziologiya. -Toshkent: 2002 y.


2-Mavzu: ODAM ORGANIZMI RIVOJLANISHINING UMUMBIOLOGYK QONUNIYATLARI


REJA:
1. Rivojlanish qonuniyatlari.
2. Odam hayotinikg davrlarga bo‘linishi.
3. Rivojlanish aktseleratsiyasi.


Rivojlanish qonuniyatlari

O‘sish deganda, odam hujayralari va hujayra bo‘lmagan tuzilmalari soni va massasining ortishi hisobiga gavdasining og‘irligi va o‘lchamining kattalashishi tushuniladi. Hamma to‘qimalar o‘sadi, biroq bu jarayonning tezligi odam umrining turli davrlarida bir xil emas va turli sistemalar tarkibiga kiradigan to‘qimalar va organlar uchun bir vaqtda sodir bo‘lmaydi. O‘sish jarayonining yoshga oid chegaralari mavjud: o‘smir qizlar uchun taxminan 16-18 yoshgacha, o‘smir bolalar uchun 18-20 yoshgacha davom etadi.

Hujayralar mikdori ortishi bilan bir vaqtda sifat o‘zgarishlari, ham yuz beradi, ularning funktsional ahamiyati turlicha bo‘lgan to‘qimalarning -morfologik rivojlanishi va hosil bo‘lishi, ularning murakkab organlarga birikishi, ayrim sistemalarga xos morfologik tuzilmalarning shakllanishidan iborat. Odam butun hayoti davomida rivojlanib boradi. Etuk yoshda boshlanadigan qarish jarayonlari ham shunga kiradi. Biroq bunda, odatda, organizm qayta rivojlanadi. Rivojlanish jarayoni organlar va ular sistemalari faoliyatining funktsional jihatdan darajalanishi va takomillashuvida o‘z ifodasini topadi. Masalan, markaziy nerv sistemasi reflektor faoliyatining intrakortikal aloqalarning murakkablashuvi va rivojlanishi hisobiga yurak-tomir, hazm qilish, tayanch-xarakatlanish apparati sistemalari va boshqa sistemalarning takomillashuvini ko‘rsatib o‘tish mumkin.