Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti sh. A. Aminjonov, E. N. Nuritdinnov

Eshitish va muvozanat analizatorlari va gigienasi

Eshitish organi turli tovushlarni eshitish va muvozanat vazifasini bajaradi. eshitish organi uch qismga: tashqi, o‘rta, ichki qulokqa bo‘linadi. Tashqi quloq suprasi tashki eshitish yo‘lidan iborat.

Kulok, suprasi tog‘aydan iborat bo‘lib, muskullari kam. U tovushni tutishga va uning yo‘nalishini bilishga xizmat qiladi.
Tashki quloq bilan o‘rta quloq o‘rtasida nog‘ora parda bor. U oval shaklida bo‘lib, qalingligi 0,1 mm ni tashkil etadi. Nog‘ora parda fibroz to‘qimadan tuzilgan, elastik. U havo to‘lqinlari ta`sirida tebranib, bu tebranishni o‘rta qulokqa o‘tkazadi. O‘rta quloq nog‘ora bo‘shlig‘idan, eshitish suyakchalaridan va Evstaxiy nayidan iborat bo‘lib, maxsus kanal yordamida burun-xalkumga tutashadi.
O‘rta kuloq ichida eshitish suyakchalari - bolg‘acha, sandon va uzangi bo‘ladi. Bolg‘acha dastasi bilan nog‘ora pardaga yopishib ichasi esa sandonning asosi bilan birlashib, bo‘g‘im hosil qiladi. Sandonning o‘siqlaridan biri uzangi boshchasi bilan bo‘g‘im hosil qilib tugashgan. Uzangining serbar tomoni oval darchaning pardasiga yopishgan. eshitish suyakchalari nog‘ora pardaga o‘tkazadi.
O‘rta quloq bo‘shlig‘idagi bosim tashqi havo bosimiga teng bo‘lgandagina nog‘ora parda yaxshi tebranadi. O‘rta quloq bo‘shlish Evstaxiy nayi orqali burun-halqumga tutashgan, shu tufayli nog‘ora pardaning ikki tomonidagi bosim muvozanatlashib turadi. O‘rta quloq bo‘shlig‘idagi bosim tashki havo bosimidan farq qiladigan bo‘lsa, eshitish buziladi.
Vestibulyar apparat - muvozanat va fazoviy sezgi organidir: U gavdaning maqonda harakat kilish tezligi va yo‘nalishidagi o‘zgarishlarni qabul qiladi va gavda vaziyati reflekslari shakllanishida ishtirok etadi. U ichki quloqda joylashadi va ikki qismdan: dahlil va u bilan tutashadigan: uchta yarim doira kanallardan iborat. Dahlilda maxsus suyuqlik - endolimfa bilan to‘lgan ikkita pardasimon xaltacha bo‘ladi. Ular bir-biri bilan yo‘l orqali tutashadi. Xalgacha devorlarida unchalik katta bo‘lmagan do‘ngchalar - torsimon epiteliydan iborat sezuvchan dog‘lar joylashadi. Bu vestibulyar apparat retseptorlari bo‘lib, otolit membrana ana shu retseptorlar ustida yotadi.
Eshitish organi sog‘lom bo‘lishi uchun gigienaga rioya qilish kerak. Quloqni toza tutish shart. Quloq ichini qattik narsa bilan tozalash, quloqni xovlash mumkin emas, chunki uning nog‘ora pardasini teshib qo‘yish yoki quloqqa turli infektsiya kirishi mumkin. Qulog‘i yaxshi eshitmaydigan bolalarni oldingi partalarga o‘tkazish tavsiya etiladi va bunday bolalar bilan baland tovushtda gaplashishga to‘g‘ri keladi. Qulok og‘riganda shifoqor maslahatisiz o‘z bilganicha davolanish aslo mumkin emas.