Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti sh. A. Aminjonov, E. N. Nuritdinnov

Jinsiy tarbiyasining fiziologik asoslari

Jinsiy tarbiya axlokda tarbiyaning bir qismi bo‘lib, bir qator pedagogik va meditsina muammolari bilan bog‘liq. Jinsiy tarbiyaning vazifasi o‘sayotgan avlodda jinsiy masalalarga to‘g‘ri munosabatda bo‘lishni shakllantirish turli yosh davrlarida rioya qilinishi zarur bo‘lgan ijtimoiy-axloqiy printsiplar va gigiena talablarini o‘zlashtirib olish, faqat erkak va ayol rolini emas, balki er yoki xotin, ota yoki ona rolini ado etishga hozirlik ko‘rish hisoblanadi. Jinsiy tarbiya bolalarni yoshiga yarasha jinsiy belgilari, anatomik-fiziologik xususiyatlari, shaxsiy gigiena, ovqatlanish, mehnat va dam olishni tashkil qilish qoidalari bilan asta-sekin tanishtira borishga asoslangan. Jinsiy tarbiyaning maqsadi nodonlikning oldini olish, uyatchanlik, behuda taqiqlashlar, sirliliqdan qochish, jins masalalariga bolalar fikrini ortiqcha karatishga yo‘l qo‘ymaslik, ularni balog‘at davriga, kelajaqda turmush qurishga tayyorlash, jinsi boshqa kishilar bilan o‘zaro munosabat bo‘lgandagi ma`suliyat hissini tarbiyalash hisoblanadi.

Jinsiy etilish 2 davrga bo‘linadi: birinchisi 8-9 yoshdan 12-13 yoshgacha va ikkinchisi 12-13 yoshdan 17-18 yoshgacha bo‘lgan davrdir. Jinsiy etilish markaziy nerv sistemasi va jinsiy bezlar aktivligining oshishidan boshlanadi.
Boshqa jins vakillariga qiziqish ortadi, jinsiy mayl, jinsiy mavzudagi ma`lumotlar o‘smirlar uchun muhim bo‘lib qoladi.
Jinsiy etilish sur`atlarida akseleratsiya yaqqol aks etadi. Asrimiz boshidan boshlab menarxe davri uch yilga kamaygani haqida ma`lumotlar bor. Bu - jinsiy balog‘atga etish davri boshlandi degan gapdir, biroq qiz bolaning bo‘yida bo‘lishi mumkinligidan tashqari, uning jinsiy organlari, butun organizmi hali normal jinsiy turmushga hozirlanmagan bo‘ladi. SHunday qilib, jinsiy qobiliyat shakllanishi bilan shaxsiy etuklik o‘rtasida uzilish bo‘ladi.
Bolada o‘z jinsiy rolini shakllantirish avvalo oilada sodir bo‘ladi va odatda qiyinchiliklarsiz kechadi, so‘ngra uni birmuncha chuqur anglatish pedagogning vazifasi xisoblanadi, chunki bu rol qanchalix kam tushunilsa bolaning ruhiy-jinsiy rivojlanishida shunchalik ko‘p to‘sik vz yangilishishlarga duch kelish mumkin.
Jinsiy tarbiya ilk bolalikdan boshlab avval oilada va maktabgacha tarbiya muassasalarida, so‘ngra maktab tomonidan maxsus e`tiborni talab etadigan jarayon hisoblanadi. Bunda ota-onadan mas`uliyat soqit qilinmaydi, chunki ularning har ikkalasi tarbiyachilar sifatida birlashishi shart.